پیام سپاهان - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
سارا سبزی| بعد از ترافیک سنگین هفته گذشته در مسیرهای ورودی و خروجی استان گیلان، دوباره پای روایت نقش صنف زیتون رودبار در ایجاد این ترافیکهای سنگین بهمیان کشیده شد. گفتههایی از زبان مسافران این مسیر که ساعتها در ترافیک پرحجم آخر شهریورماه مانده بودند و تصور میکردند که این ترافیک ساختگی، هیچ دلیلی غیر از تلاش برای فروش زیتون ندارد؛ موضوعیکه کسبه و اهالی رودبار آن را رد میکنند.
بعد از این ترافیک سنگین در ورودی و خروجیهای گیلان، کاربران زیادی در شبکه ایکس از تجربه خود نوشتند. مثل توئیت یکی از آنها که بازخورد زیادی داشت و نوشته بود: «ظاهراً زیتونفروشهای رودبار با ایجاد تصادف ساختگی در تشدید ترافیک دیشب و پریشب، ازدحام 30 کیلومتری و معطلی و خستگی 8 تا 12 ساعته مردم در جاده، نقش داشتند.» یا کاربر دیگری بهنام امیر که نوشته بود: «تقریباً 15 ساله این جاده رو میرم. حدود 4 ساله اتوبان تکمیل شده ولی مافیای زیتون اجازه نمیده که حتی تو پیک ترافیک از اتوبان برین.» این توئیتها بیپاسخ نمانده بود و گروهی دیگر از کاربرها نوشته بودند که باز شدن مسیر بازگشت آزادراه قزوین-رشت، کسبوکار مردم را از بین میبرد.
این توئیت هم نقلقول یکی دیگر از کاربران این شبکه اجتماعی است که نوشته بود: «مافیا نمیشود بهش گفت. حدود پنج هزارنفر از این مغازهها کسب درآمد میکنند که با بازشدن این اتوبان، بیکار میشوند و قطعاً سر از تهران درمیآورند. مشکل اصلی این است که اقتصاد مملکت هیچ توانی برای درآمدزایی این مردم ندارد.» یا توئیتی دیگر که گفتهی بسیاری از اهالی رودبار است: «مسیر قزوین به رشت اصلاً از داخل رودبار عبور نمیکنه، مسیربرگشت هست که از داخل رودبار عبور میکنه.»
ماجرای گرهخوردن ترافیک هفته گذشته گیلان به کسبوکار زیتونفروشهای رودبار، به مخالفتها با ساخت مسیر برگشت آزادراه قزوین-رشت برمیگردد. حدود یکدهه پیش که ساخت مسیر رفت این پروژه آغاز شد، کسبه این مسیر و اهالی صنف، مخالفت خود را با آن اعلام کردند و حالا همین مخالفتها، به ایجاد ترافیک برای فروش بیشتر و ایجاد تصادفهای ساختگی تعبیر میشود.
مخالفتهایی که مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی دولت سیزدهم در زمان احداث قطعه باقیمانده این آزادراه در تاریخ 21 اسفندماه سال 1402 به آن اشاره کرده و گفته بود: «برخی ملاحظات اجتماعی و بهدلیل توجه به مسئله اشتغال و اقتصاد بازار زیتون، مسیر برگشت از داخل شهر رودبار میگذرد. ملاحظات اجتماعی یکی از اصول اصلی کار ما بود که اشتغال و کسبوکار مردم منطقه به خطر نیفتد و بهدلیل اینکه پروژه توسعهای ما یک مشکلی را حل میکند، مشکل دیگری را اضافه نکند. قرار شد مسیر برگشت، همان مسیر سابق باشد.» منظور او از مسیر سابق، داخل شهر رودبار است که در زمان اوج سفرها به استان گیلان با ترافیک سنگینی روبهرو میشود.
حالا مسافران میگویند که ساختهنشدن مسیر برگشت آزادراه قزوین-رشت بهدلیل لابی مافیای زیتون است. اهالی و خود کسبه میگویند که آنها قدرتی برای تصمیمگیری دراینزمینه ندارند و دولت اگر میخواست، این مسیر را افتتاح میکرد. پیشنهاد و درخواست اهالی رودبار، احداث مسیر ساحلی در کنار بازار زیتونفروشهاست؛ در این صورت، هم بار ترافیک شهر کم میشود، هم بازار کسبه از دست نمیرود.
مهتاب یکی از مسافران همیشگی گیلان است که در سفرهای خود با ترافیکهای سنگین این مسیر روبهرو میشود. او میگوید، وقتی شنید بزرگراهی افتتاح شده که میتواند مسیر شلوغ رودبار را دور بزند و راحتتر به مقصد برسد، خیلی خوشحال شده اما در همه سفرهایش یکبار هم نشده که مسیر رشت تا قزوین را بتواند از بزرگراه عبور کند، چون شنیده مافیای زیتونفروشها آنقدر قوی است که اجازه نمیدهند مسیر بازگشایی شود. این درحالیاست که در همه دوسال گذشته که مهتاب از تهران به سمت گیلان میرفته، مسیر بزرگراهی قزوین ـ رشت باز بوده است.
تجربه مخالفت کسبه و مردم محلی با این آزادراه، امکان پذیرش ادعاها درباره نقش فروشندگان زیتون را بیشتر کرد؛ شهری که سالها نقطه حساس آزادراه قزوین ـ رشت بوده است. پلیسراه گیلان 22 شهریورماه ارتباط فروش زیتون و ترافیک را رد کرد و توضیح داد: «موضوعی که مطرح شد، واقعیت ندارد. دلیل اصلی ترافیک چند 10 کیلومتری در جاده رودبار ـ رشت، افزایش تقاضای سفر بود. از سهشنبه 18 شهریورماه تا صبح جمعه 21 شهریورماه، حدود 350 هزار وسیلهنقلیه در این مسیر بهسمت گیلان حرکت کردند.
این حجم خودرو در بازهای محدود، بیش از ظرفیت جاده بود و کشش راه، اجازه عبور همزمان همه خودروها را نمیداد. هیچ مانعی برای عبور مسافران وجود نداشت و تنها محدودیت، ظرفیت مسیر بود. نقطه بحرانی بین رودبار تا امامزاده هاشم شکل گرفت و باعث شد، حجم ترافیک حداکثری شود. واقعیت این است که در مدیریت سفرهای جادهای، برنامهریزی ظرفیت مسیرها هنوز بهطور کامل انجام نمیشود. بهعنوان مثال، ظرفیت عبور این مسیر حداکثر 100 هزار وسیلهنقلیه است، اما در آن بازه زمانی، تعداد خودروها بیش از سهبرابر این ظرفیت بود.»
مافیایی در کار نیست
درست در نقطه مقابل، گفتههای کسبه، مقامات استان و ساکنان رودبار است که وجود مافیای زیتون و نقش آنها را در ایجاد ترافیک رد میکنند. آنها تاکید میکنند، ترافیک هفته گذشته در همه بخشهای ورودی و خروجی استان گیلان وجود داشت و فروشندگان زیتون هیچ نقشی در این ماجرا نداشتهاند.
اهالی معتقدند، هر گمانهای تحت این عنوان که مافیای زیتونفروشان مانع ساخت آزادراه شده، کذب است و برخلاف این نگاه، بازار زیتون و مردم رودبار تمایل دارند وزارت راه و شهرسازی بخشی از مسیر که به معیشت مردم رودبار آسیب نرسد و از داخل شهر رودبار عبور کند را اجرایی و به تعهدات خود در این باره عمل کند.
گفتوگوی «هممیهن» با افراد مطلع نشان میدهد، ادعاهایی که درباره فشار کسبه مطرح میشود مربوط به یکدهه قبل است؛ به گفته آنها حدود 10 تا 12 سال طول کشید که محلیها و کسبه بپذیرند آزادراه قزوین-رشت باید از مسیر رودبار عبور کند و در این مدت مقامات استان و حتی نمایندگان رؤسایجمهور مذاکراتی برای عبور این مسیر از داخل شهر انجام میدادند.
نگرانی کسبه از تبدیلشدن رودبار به یک منجیل، لوشان و رستمآباد دیگر بود. پیش از افتتاح بخش اول آزادراه قزوین-رشت مسافران باید در ابتدای ورود به استان گیلان از شهر لوشان عبور میکردند اما پس از افتتاح، این شهر بهطور کامل از مسیر مسافران خارج شد. شهر دوم در این مسیر، منجیل است که با افتتاح فاز یک آزادراه قزوین به رشت بهدلیل اینکه دقیقاً نقطه انتهای مرحله اول آزادراه بود بهطور کامل از مدار گردشگری خارج نشد اما نمیتوان کاهش شدید گردشگر در آن را منکر شد.
خیرالله خادمی، معاون پیشین وزیر راه و شهرسازی در سال 1398 گفته بود: «ما باند رفت (در مسیر قزوین به رشت) را در قالب آزادراه میسازیم اما باند برگشت این آزادراه (در مسیر رشت به قزوین) از داخل شهرهای رودبار و منجیل عبور میکند، از آن منظر مسافران اغلب هنگام برگشت نسبت به خرید این اقلام اقداممیکنند، این مسیر برگشت بهصورت آزادراه نخواهد بود تا درآمد مردم این منطقه که ارزاقشان از محل فروش زیتون و... است، کاهش پیدا نکند.» کسبه رودبار، لابی این صنف را برای ممانعت از تاسیس مسیر برگشت آزادراه قزوین- رشت نمیپذیرند و تاکید میکنند، با وجود اینکه از ابتدا مخالفتهایی برای احداث آن وجود داشت، اما آنها هرگز قدرتی برای توقف آن نداشتهاند و حالا این نبود بودجه است که مانع از افتتاح مسیر برگشت است.
در انتظار ساخت مجتمع تجاری
مسعود باقری، صاحب سه فروشگاه زیتون در مسیر رشت به قزوین است و میگوید، هرکسی که کسبوکارش در این مسیر آسیب ببیند با این موضوع مخالف است؛ چون اقتصاد این بازار هم به مسافران وابسته است و ترافیک هفته گذشته، ارتباطی با رودبار ندارد: «کسی که میخواهد در یک روز شلوغ از سمت رشت به تهران حرکت کند، ممکن است شش ساعت در ترافیک گیر کند، فرقی نمیکند که پشت رودبار گیر کند یا پشت تونل در لوشان یا کمربندی قزوین و سراوان. این ترافیک در همهجای این مسیر وجود دارد، مگر اینکه زیرساخت ترافیک کشور تغییر کند.
در روزهای شلوغ، مسیر اتوبان قزوین رشت به سمت تهران برمیگردد. این مسافرها از رودبار هم رد میشوند، هیچ خریدی هم نمیکنند و کسبوکارهای رودبار از بین میروند؛ ولی درنهایت پشت تونل شیرینسو در ترافیک میمانند. ما میگوییم اگر جاده ساحلی رودبار را درست کنید، دیگر لازم نیست برای ساخت یک مسیر برگشت دیگر هزینه کنید.» او میگوید، ساخت مسیر برگشت آزادراه قزوین-رشت یک طرح ملی است و مخالفت ما بهعنوان زیتونفروش چه تاثیری دارد؟ «اینکه میگویند کسبه این صنف تصادفهای ساختگی ایجاد میکنند، درست نیست. این طرح ملی است و دولت اگر خودش بخواهد، آن را اجرا میکند. قبل از اینکه آزادراه قزوین - رشت راه بیفتد، مردم از لوشان تا رودبار در ترافیک گیر میکردند، الان از امامزاده هاشم تا رشت گیر میکنند.»
باقری توضیح میدهد، برای شهرهای منجیل و رستمآباد که بعد از ساخت آزادراه با کاهش ورود گردشگر روبهرو شدند، مجتمعهایی برای فروشندگان زیتون ساختند، اما برای فروشندگان رودباری ساخته نشد: «اگر این مجتمعها ایجاد شود، کسبه هم از آن استقبال میکنند. دولت فعلاً بودجه ندارد که مسیر برگشت آزادراه - قزوین رشت را تاسیس کند. در صورت تمایل به احداث آن هم باید چنین مجتمعی را برای کسبه ایجاد کند. در این شرایط کسبه چه مخالفتی دارند؟ این بازار 300 مغازه دارد که شاید در دنیا به تعداد انگشتشمار ببینید که یک صنف، به این تعداد در کنار هم باشند.»
او میگوید، از سال 1389 بهبعد که بحث افتتاح آزادراه قزوین - رشت مطرح شد، مخالفتها و اعتراضهای مردم هم آغاز شد: «چهکسی حاضر است بابت ازدسترفتن شغلاش اعتراض نکند. اعتراض بوده، ولی نه به این شکل که حرف ما را گوش کنند. آنها کار خودشان را کردهاند. پول نداشتند که مسیر برگشت را افتتاح کنند. جاده هم صعبالعبور است. ترافیک هفته گذشته در آزادراه قزوین - رشت بود، نه داخل شهر رودبار. ترافیک از سمت امامزاده هاشم بهسمت آزادراه کشیده شد. در روزهای شلوغ آزادراه قزوین به رشت را دو مسیره میکنند و از این آزادراه در روزهای شلوغ دو منظوره استفاده میکنند. در روزهای معمولی از سمت تهران به رشت است و روزهای شلوغ برعکس میکنند. الان رودبار مشکل ترافیک ندارد و فقط برای کسبه ضرر شده است.» ساخت مجتمع برای فروشندگان زیتون رودبار را فرماندار این شهرستان هم تایید میکند.
وحید پورحضرت به «هممیهن» میگوید، پروژه مسیر بازگشت آزادراه قزوین-رشت، ملی و نیمهتمام است و وزارت راه و شهرسازی پیگیر ساخت آن است: «دستگاه متولی ساخت این مسیر، شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حملونقل کشور است. این طرح مشکلات مالی و اعتباری دارد؛ چون به چند هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. دلیل ترافیک هفته گذشته هم فقط نبود این آزادراه نیست. در چندروزی که گذشت، در هر دو محور رفتوبرگشت آزادراه قزوین- رشت، این ترافیک وجود داشت و فقط در یک نقطه خاص در شهر رودبار نبود؛ بلکه از ورودی استان گیلان تا مرکز آن ادامه داشت.»
پورحضرت دلیل این حجم از ترافیک تعطیلات هفته گذشته را حجم بالای ورود خودرو به استان گیلان میداند و توضیح میدهد که این آمار نسبت به سالهای گذشته، بیسابقه بود و بیش از یکمیلیون خودرو در این مسیر تردد کردهاند: «این ترافیک ارتباطی به آزادراه و مسیربرگشت نداشت. بااینحال اگر مسیر برگشت آزادراه تاسیس شود، در برگشت به کاهش بار ترافیک کمک میکند. تامین اعتبار آن هم از عهده استان خارج است. من بهعنوان کمیته برنامهریزی، وظیفهای در بحث تامین اعتبار ندارم و پروژههای ملی در تهران تامین اعتبار میشوند و وزارت راه و شهرسازی باید تامین اعتبار کند. عدد این پروژه هم قابلتوجه است و شاید از اعتبار یکسال استان هم اعتبار بیشتری نیاز داشته باشد.»
برای افتتاح مسیر برگشت، کسبه مخالفتی ندارند؟ پورحضرت پاسخ میدهد: «این گفتهها از چندسال گذشته در این منطقه برای احداث مسیر رفتوبرگشت وجود داشت ولی درمجموع باید مدیریت شود. ممکن است تعدادی از کسبه هم اعتراض کنند ولی باید بستری در محدوده ایجاد شود تا هم آنها آرام شوند، هم این مشکل اجتماعی برطرف شود. پیشنهاد ما این بود که پس از بهرهبرداری مسیر برگشت آزادراه قزوین ـ رشت، مجموع اصناف و بازار بهدنبال تهیه یک قطعه زمین برای ساخت یک مجتمع تجاری بروند تا دولت و منابعطبیعی کمک کنند.
چون احداث مجتمع مربوط به بخش خصوصی است و ارتباطی با دولت ندارد. ما میتوانیم دراین مسیر تسهیلگری و زمینه را برای آنها ایجاد کنیم. طی چهار ماهی که در این سِمت بودهام، فشاری از سمت کسبه احساس نکردهام و اگر گفتهای دراینزمینه مطرح میشود، مورد تایید نیست. آنها هم ممکن است خواستهای داشته باشند. همان روزهای اول دیداری با هم داشتیم و دغدغههایی داشتند که ما پیشنهاد احداث مجتمع تجاری را مطرح کردیم و آنها هم پذیرفتند. مخالفتهایشان در حدی نبوده است که بتوان به آنها گفت، مافیای زیتون رودبار و من این نظر را نمیپذیرم.»
آزادراهی که در سال 1402 افتتاح کردند، ناقص بود و هر یکماه آن را میبستند که نواقص طرح را برطرف کنند؛ نه روشنایی داشت، نه گاردریل و نه دیوار حائل. الان هم برداشتهایی که در بالای کوه انجام میشود، هر سری حادثهای ایجاد میکند.
راهحل جاده ساحلی است
اهالی رودبار میگویند، تمام مسیر ابتدا تا انتهای رودبار، سه کیلومتر است که اگر اوج ترافیک هم باشد حدود 15 دقیقه وقت مسافر تلف میشود، بعد از آن، راه باز میشود و به اتوبان میرسید. اما الان انتقادات به زیتونفروشها مطرح میشود که درست نیست. جاهد امیری، سردبیر نشریه شکوفه رودبار و از ساکنان این شهر است و میگوید که وقتی آزادراه قزوین-رشت بسته میشود، حجم ترافیک بهسمت مسیر داخل شهر تهران به رشت سرازیر میشود.
در داخل شهر هم علاوه بر مسافران، مردم عادی هم رفتوآمد میکنند و تا لوشان ادامه دارد و ممکن است به 20 تا 30 کیلومتر هم برسد، ولی این ترافیک در مسیر رفت تهران به رشت است؛ نه در مسیر برگشت که زیتونفروشها در آن قرار دارند: «آنها تصادف ساختگی هم برای فروش بیشتر ایجاد نمیکنند؛ چون بازار آنها حدود 70 سال قدمت دارد. علت ساختهنشدن مسیر بازگشت این آزادراه هم نبود بودجه است؛ بههمیندلیل قرار شد این مسیر از داخل شهر رودبار عبور کند.
ششماه قرار شد مسیر ساحلی شهر رودبار بهسازی و آسفالت شود تا بهعنوان مسیر بازگشت و در زمان اوج ترافیک، مورد استفاده قرار گیرد. استاندار گیلان ششماه پیش درباره بازگشایی این مسیر قول داده بود اما هنوز هیچ اقدامی صورت نگرفته است. نماینده شهر هم پیگیر آن است، ولی بودجهای برای آن وجود ندارد و اعتبار مورد نیاز حدود 120 میلیارد تومان اختصاص داده نشده است. اگر این جاده ساحلی افتتاح شود، حدود 30 تا 40 درصد از بار ترافیکی شهر کم میشود و دیگر حتی نیازی نیست که آزادراه برای آن تاسیس شود.»
امیری توضیح میدهد، از 20سال پیش که پروژه عبور آزادراه از میان شهر شروع شد، عدهای از زیتونفروشها موافقت و عده دیگری مخالفت کردند. اما اقدامی برای ایجاد ترافیک برای فروش بیشتر انجام نمیدهند: «بازار زیتونفروشها قدیمی است. پس از زلزله سال 69 و در ادامه در دوران ریاستجمهوری احمدینژاد برخی کارخانههای بزرگ، ورشکسته و جمع شدند و کسانیکه در آنها کار میکردند، به همین بازار آمدند و آنجا کار میکردند. آنها یا مغازه گرفتند یا اجاره کردند که کاسبی کنند. زمانیکه بحث ساخت آزادراه شروع شد، آنها برای جلوگیری از نابودی کسبوکارشان، با ساخت آن مخالفت کردند. دولت مسیر رفت تهران به رشت را احداث کرد اما برای مسیر برگشت، بودجه نداشتند و ساخته نشد.
دولت اعلام کرد برای حفظ بازار زیتونفروشهای رودبار و کاهش ترافیک در آن شهر، ورودی شهر را اصلاح هندسی و مسیر ساحلی را هم آسفالت میکنند که ترافیک بازار پابرجا بماند و کسانی هم که نمیخواهند در ترافیک بمانند، از جاده ساحلی بروند. اما این اتفاق نیفتاد و حالا بزرگترین مشکل ما همین موضوع است. اگر این مسئله انجام شود، شهر رودبار ترافیکی نخواهد داشت. مردم شهر رودبار بهشکل زنجیرهای به این کسبوکار وصل شدهاند و نمیتوانند مخالفت کنند. آنها مجبورند موافقت کنند؛ چون اگر بازار از بین برود، کل منبع درآمد آنها از بین خواهد رفت.»
مردم رودبار، مثل امیری تاکید دارند که اگر مسیر ساحلی باز شود، هم بازار پابرجا میماند و هم جاده دوبانده میشود و کسانی که نمیخواهند در رودبار توقفی داشته باشند، حتی از شهر هم عبور نمیکنند. مسیر ساحلی 50 متر با بازار زیتونفروشها فاصله دارد و احداث آن، بازار فروش زیتون را برای مردم رودبار حفظ میکند و مسافران را از یک ترافیک سنگین نجات میدهد.
امیری میگوید، پیشنهادهای دیگری برای مسیر بازگشت مطرح شده بود؛ مثل احداث یک پل روی آزادراه در مسیر بازگشت و ساخت یک مسیر دوطرفه رفتوبرگشت اما هیچکدام به نتیجه نرسید: «یکی از دلایل اصلی کسبه با احداث این آزادراه این بود که ارتباطشان با مسافران بهطورکامل قطع شد. آنها وارد تونل میشوند و رودبار را نمیبینند.
مسیر برگشت هم در صورت ساخت، شرایط مشابهی دارد. این اتفاق برای منجیل، لوشان و رستمآباد هم افتاده بود. قرار بود در آن مناطق، کمربندی احداث کنند و کسانیکه میخواهند خرید کنند مانند لاهیجان و لنگرود از کمربندی استفاده کنند و برای خرید سوغات شهر بروند. اما درحالحاضر منجیل، رستمآباد و رودبار کمربندی ندارند. درحقیقت سر مردم را کلاه گذاشتند که آزادراه را بسازند. مردم متضرر شدند.
بازار زیتون رستمآباد هم از بین رفته است. مسیر رفت به سمت تهران، قرار بود در منطقه رودبار دو رمپ داشته باشد که مسافران بتوانند از طریق آن داخل شهر شوند. در منجیل هم قرار بود همین اتفاق بیفتد اما هیچکدام انجام نشده و با پادگان نیروی دریایی بر سر زمین و مسائل امنیتی درگیر شدند. رستمآباد هم که کاملاً بهدلیل ساخت آزادراه جدا شد و کسبوکار کسبه نابود شد.»
او از گفتوگوهای اهالی رودبار با استانداری در دورههای مختلف میگوید و توضیح میدهد که قولهای زیادی به آنها برای ساخته نشدن آزادراه مطرح شد، اما به آنها عمل نشد: «آنچه انجام شد، ساخت آزادراه بدون رمپ ورودی بود. برای مسیر برگشت هم که بودجهای وجود ندارد. مسیر رفت آزادراه که در سال 1402 احداث شد، گاهی دچار ریزش میشود؛ چون ناقص ساخته شده است و بههمیندلیل گاهی ترافیک این مسیر تا لوشان – حدود 25 کیلومتر- هم میرسد.
این مسئله باعث میشود مردم ناراحت شوند اما مسیر رفت، زیتونفروشی ندارد و ترافیک بهدلیل فعالیت آنها نیست، بلکه بهخاطر عبور کامیونهای سنگین، فرعیهایی که وجود دارد و تردد مردم بومی است. کل ترافیکی که درروزهای تعطیلات ایجاد میشود و دعوایی که بر سر زیتونفروشها وجود دارد، مربوط به مسیر بازگشت است که از داخل شهر عبور میکند. خواسته کسبه این است که جاده ساحلی افتتاح شود که هم مردم بتوانند خرید داشته باشند، هم ترافیک داخل شهر کم شود.»
بازار ![]()