پیام سپاهان - روز ملی کارآفرینی و مهارت‌های فنیوحرفهای در ایران مصادف با 6 مرداد است. به همین مناسبت به بررسی توانمندسازی دانش‌آموزان هنرستانی برای ورود به بازار کار و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در هنرستان‌های فنیوحرفهای اصفهان پرداختیم.
به گزارش ادارۀ اطلاع رسانی و روابط عمومی اداره‌کل آموزش‌وپرورش استان اصفهان و به نقل از روزنامه اصفهان زیبا، روز ملی کارآفرینی و مهارت‌های فنیوحرفهای در ایران مصادف با 6 مرداد است. به همین مناسبت «مریم نقیان» به بررسی توانمندسازی دانش‌آموزان هنرستانی برای ورود به بازار کار و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در هنرستان‌های فنیوحرفهای اصفهان پرداخته است.
در عصری که اقتصاد دانش‌بنیان و نوآوری، محور توسعه پایدار است، هنرستان‌های فنیوحرفهای به کانون‌های پرورش نیروی انسانی خلاق و کارآفرین تبدیل شده‌اند. استان اصفهان به‌عنوان یکی از قطب‌های صنعتی و فرهنگی ایران، با اتخاذ سیاست‌های پیشرو در آموزش‌های مهارتی، گام‌های بلندی در مسیر تبدیل هنرستان‌ها به «زیست‌بوم تولید و اشتغال» برداشته است.
این گزارش به بررسی اقدام‌ها و برنامه‌های آموزش‌وپرورش استان اصفهان در حوزه کارآفرینی دانش‌آموزی می‌پردازد؛ از تأسیس مرکز نوآوری و کارآفرینی به‌عنوان نخستین مرکز دانش‌آموزی کشور تا توسعه هنرستان‌های جوار صنعت، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی و اینترنت اشیا و ایجاد پیوند عمیق با بازار کار. همچنین چالش‌های پیش رو و راهکارهای پیشنهادی برای تقویت این مسیر تحلیل شده است. با نگاهی به تجربه‌های موفق داخلی و الگوهای بین‌المللی مانند نظام دوگانه آلمان، اصفهان امروز نه‌تنها در شمار استان‌های پیشرو در آموزش‌های مهارتی است، بلکه با پرورش نسل جدیدی از هنرجویان ارزش‌آفرین، نقش مؤثری در کاهش بیکاری و جهش تولید ایفا می‌کند. در ادامه، جزئیات این تحول آموزشی را می‌خوانید.
این گزارش بر اساس گفت‌وگو با احمدرضا انصاری،رئیس اداره فنیوحرفهای و کاردانش استان اصفهان و بررسی مستندات رسمی تدوین شده است.
آموزش‌وپرورش استان اصفهان چه سیاست‌هایی برای توسعه کارآفرینی در هنرستان‌ها اتخاذ کرده است؟
وزارت آموزش‌وپرورش کارآفرینی را نه به‌عنوان یک هدف، بلکه به‌عنوان یک رویکرد تربیتی پذیرفته است. در چشم‌انداز ما هنرستان‌ها از آموزش صرف به «زیست‌بوم تولید، نوآوری و اشتغال» باید تبدیل شوند؛ در همین راستا، افتتاح مرکز نوآوری و کارآفرینی استان از سال 99 به‌عنوان تنها مرکز دانش‌آموزی فعال کشور در حوزه مهارت‌های نوآورانه تأسیس شده و تا کنون برنامه‌های ویژه‌ای نه‌تنها در حوزه هنرستان‌ها بلکه برای کلیه دانش‌آموزان علاقه‌مند اجرا کرده است. این مرکز زیرمجموعه اداره آموزش فنیوحرفهای و کاردانش استان است.
این مرکز با رویکرد تغییر نگرش نسل جدید از مصرف‌کننده به ارزش‌آفرین از طریق آموزش کارآفرینی برنامه‌های خود را در سه سطح در حوزه کارآفرینی و نوآوری انجام داده است.
در سطح آگاهی به آشنایی اولیه دانش‌آموزان با مفهوم کارآفرینی و اهمیت آن پرداخته می‌شود. در سطح مهارتی به آموزش مهارت‌های لازم برای اجرای ایده‌ها و مدیریت یک کسب‌وکار و در سطح کاربردی به اجرای پروژه‌های عملی و تجربه کارآفرینی در محیط واقعی می‌پردازیم.
آیا برنامه‌ای برای تبدیل هنرستان‌ها به مراکز نوآوری وجود دارد؟
بی‌تردید در کنار مرکز نوآوری و کارآفرینی سیاست ما توسعه «مدارس وابسته» و «هنرستان جوار صنعت» است. در سنوات گذشته از طریق برون‌سپاری آموزش‌های مهارتی در محیط واقعی کار این اقدام انجام شد که علاوه‌برآن، اولین هنرستان جوار صنعت سال گذشته در نجف‌آباد به بهره‌برداری رسید و در سال جاری پیش‌بینی 25 هنرستان جوار صنعت در تعامل با صنایع استان انجام شده است که با فعالیت‌های انجام‌شده انتظار داریم چهار هنرستان در رشته‌های مختلف و همچنین رشته دستیارتعمیر و نگهداری هواپیما (هنرستان هوانوردی) به بهره‌برداری برسد.
همچنین ایجاد بازارچه کسب وکار مجازی و حضوری، آموزش نیروی انسانی در استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی و متاورس، بخشی از این تحول است؛ همچنین همان‌گونه که قبلا مطرح شد، برنامه مرکز نوآوری و کارآفرینی در چند قالب به این امر کمک می‌کند که شامل تبدیل مرکز به نقطه کانونی ترویج برنامه‌های نوآوری و کارآفرینی در سطح آموزش‌وپرورش، طراحی برنامه‌های آموزشی مهارتی، بنیادی برای معلمان، دانش‌آموزان و خانواده‌ها، در تمام سطوح سنی، ایجاد شبکه‌ای توانمند، پویا و خلاق از دانش‌آموزان و مربیان آموزش کارآفرینی، تأکید بر بهره‌گیری از تکنولوژی‌های نوین و تأکید بر خودگردانی مرکز (با فراهم‌سازی زیرساخت‌ها) است.
چگونه بین آموزش‌های مهارتی و نیازهای بازار کار استان اصفهان هماهنگی ایجاد می‌کنید و آیا تفاهم‌نامه‌ای با سازمان‌های اقتصادی یا مراکز کارآفرینی منعقد شده است؟
ما هرساله با صنایع، اتاق بازرگانی و نهادهای اقتصادی و دانشگاهی جلسه‌های هم‌اندیشی برای برگزاری المپیادها و جشنواره‌های بین‌دانش‌آموزی برگزار می‌کنیم که یکی از معیارهای این مسابقات، امتیازدهی به نوآوری و کارآفرینی است؛ به‌عنوان‌مثال، اولین جشنواره نان،شیرینی و شکلات با همکاری دانشگاه جامع علمی‌کاربردی در سال گذشته اجرا شد که در آن معیار نوآوری و فروش محصولات امتیاز بالایی داشت و هنرجویان به فروش محصولات خود پرداختند. خروجی این فرایندها بین هنرستان و بازار کار پیوند عملیاتی ایجاد کرده است؛ به‌عنوان‌مثال، برنامه‌ریزی برگزاری دوره سرامیک و فناوری‌های نوین با صنعت کاشی با حضور استادان ایرانی و خارج از ایران (به‌صورت حضوری و وبینار ) در مرداد در حال انجام است.
چه تعامل‌هایی با صنایع و شرکت‌های اصفهان برای حمایت از فارغ‌التحصیلان هنرستان‌ها دارید؟
هرساله هنرجویان ما در قالب طرح کارآموزی و کارورزی، برون‌سپاری و… با صنایع آشنا می‌شوند و به مدت 240 ساعت در دوره تابستان سوای بازدیدها و تعامل‌های طول سال از حضور در صنایع و شرکت‌ها و واحدهای صنفی بهره می‌برند و در مواردی هم با توجه به نیاز توسط آن‌ها مشغول به کار می شوند؛ اما متأسفانه در جنسیت پسران مدت نظام‌وظیفه آن‌ها مانعی برای ادامه همکاری یا استخدام در صنایع است؛ همچنین هماهنگی و همکاری با مراکز نوآوری و اتاق بازرگانی و همچنین دانشگاه علمی‌کاربردی، هنرآموزان ما در کارگاه‌های تخصصی ساعت صنعت حضور می‌یابند و کارفرمایان در برنامه‌های آموزشی نقش مستقیم دارند.
چگونه از ظرفیت بخش خصوصی برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای دانش‌آموزی استفاده می‌کنید؟
برای حمایت از ایده‌های نوآورانه و پروژه‌های دانش‌آموزی در مرکز نوآوری با توجه به درخواست‌های صورت‌گرفته فعالیت‌هایی ازجمله تشکیل بانک ایده‌های دانش‌آموزی و حمایت از ایده‌های برتر، فراهم‌سازی امکان مشاوره تخصصی، داوری و ارزیابی ایده‌ها و کمک به تجاری‌سازی ایده‌ها و اتصال آن‌ها به بازار صورت گرفته است.
چه دروسی یا دوره‌هایی برای پرورش روحیه کارآفرینی در هنرستان‌ها ارائه می‌شود؟
مهم‌ترین درس کارگاه نوآوری و کارآفرینی است که با هدف توسعه مهارت‌ها و نگرش‌های لازم برای خلق ایده‌های نو، تبدیل آن‌ها به فرصت‌های کارآفرینی و راه‌اندازی کسب‌وکارهای موفق طراحی شده است.
ایجاد هنرستان کارآفرین؛ مسابقات استارتاپ، نشست‌های نوآوری و رویدادهایی با موضوع کارآفرینی برگزار می‌کنیم؛ همچنین دروس مهارتی مانند تبلیغات، بازاریابی، طراحی محصول، ارتباط با مشتری و تولید محتوای دیجیتال در برنامه‌های آموزشی لحاظ شده‌اند. برگزاری مسابقات استارتاپی دانش‌آموزی و امسال نیز برنامه‌ریزی اولین المپیاد کارآفرینی و نوآوری را در دستورکار قرار داده‌ایم .
چه سازوکارهایی برای حمایت مالی یا مشاوره‌ای از فارغ‌التحصیلان علاقه‌مند به راه‌اندازی کسب‌وکار وجود دارد؟
برون‌سپاری آموزش مهارت‌ها به مراکز خصوصی هنرستان‌ها با بیش از 24 مرکز طرف قرارداد در استان اصفهان، امکان آموزش مهارت‌های تخصصی را از طریق بخش خصوصی فراهم کرده است. این مراکز در قالب قراردادهای رسمی، خدمات آموزشی و مشاوره‌ای ارائه می‌دهند.
بازارچه‌های کسب‌وکار دانش‌آموزی، راه‌اندازی بازارچه‌های حضوری و مجازی در پلتفرم‌های شاد و ایتا، تأسیس هنرستان‌های جوار صنعت و وابسته به سازمان‌ها و ارگان‌ها با حمایت مالی نهادهای همکار، امکان آموزش تخصصی و تأمین زیرساخت‌های کارآفرینی را فراهم می‌کنند.
آیا مراکز رشد یا شتاب‌دهنده‌های آموزشی برای حمایت از ایده‌های دانش‌آموزان دارید؟
بله، مرکز نوآوری و کارآفرینی توسعه تعامل و شبکه‌سازی با نهادهای درون و بیرون از آموزش‌وپرورش، خدمات مشاوره‌ای تخصصی در حوزه‌های طراحی مدل کسب‌وکار، تحلیل بازار، برندینگ و بازاریابی مشاوره حقوقی و مالی ارائه می‌دهد و تاکنون صدها دانش‌آموز از این خدمات بهره‌مند شده‌اند.
در کنار مرکز نوآوری، واحدهای پیش‌شتاب‌دهی توسط خود هنرستان با دعوت از فعالان در برخی هنرستان‌ها فعال‌اند. این واحدها در حوزه‌های مختلف فعالیت دارند و تسهیلگر کارآفرینی دانش‌آموزی هستند.
میزان اشتغال فارغ‌التحصیلان هنرستان‌های فنی اصفهان در چه سطحی است؟
بر اساس داده‌های رسمی استان اصفهان و گزارش‌های منتشرشده، میزان اشتغال فارغ‌التحصیلان هنرستان‌های فنیوحرفهای و کاردانش استان اصفهان در سطحی بالاتر از میانگین کشوری قرار دارد و نشان‌دهنده اثربخشی آموزش‌های مهارتی در این استان است.
بزرگ‌ترین موانع کارآفرینی در هنرستان‌های فنیوحرفهای اصفهان چیست؟
اجرای برنامه‌های آموزش کارآفرینی در مدارس، به‌رغم مزایای بسیار، با چالش‌هایی مواجه است. این موانع می‌توانند از جنبه‌های مختلف آموزشی، فرهنگی، اقتصادی و زیرساختی ناشی شوند.
چالش‌های اصلی شامل کمبود مربیان متخصص است که باتوجه‌به کمبود نیروی انسانی در این زمینه برخی از هنرآموزان دانش و تجربه کافی در زمینه کارآفرینی ندارند.
چالش بعدی کمبود بودجه و منابع مالی است. بسیاری از مدارس با کمبود بودجه برای اجرای برنامه‌های عملی و پروژه‌های کارآفرینی مواجه هستند. عدم وجود زیرساخت‌های لازم مانند کارگاه‌ها و ابزارهای آموزشی به‌اندازه کافی و مقاومت فرهنگی و اجتماعی در برخی خانواده‌ها سبب شده است کارآفرینی به‌عنوان یک اولویت در آموزش شناخته نشود؛ چرا که خانواده‌ها ممکن است به‌جای تشویق دانش‌آموزان به خلاقیت، آن‌ها را به سمت مشاغل سنتی سوق دهند.
ازطرفی، تمرکز بیش از اندازه بر آموزش تئوری در بسیاری از مدارس سبب شده است آموزش کارآفرینی بیشتر بر مفاهیم تئوری تمرکز داشته باشد و فرصت‌های عملی برای دانش‌آموزان فراهم نشود.
بسیاری از دانش‌آموزان پس از پایان دوره‌های آموزشی، برای ادامه مسیر کارآفرینی حمایت کافی دریافت نمی‌کنند؛ در برخی مناطق نیز نبود فناوری‌های پیشرفته مانع آموزش نوآورانه در زمینه کارآفرینی می‌شود.
برای جذب بیشتر دانش‌آموزان به رشته‌های مهارتی چه اقدام‌هایی انجام داده‌اید؟
برگزاری نمایشگاه‌های هفته مشاغل ، اردوی یک‌روزه در هنرستان ،طراحی و اجرای مدل هدایت تحصیلی «اپتن» توسط مرکز نوآوری ، اردوهای تخصصی مشاغل، نمایشگاه‌های شغلی، معرفی مدارس موفق و مشاوره تحصیلی فعال. این اقدام‌ها موجب شده‌اند بیش از 50درصد دانش‌آموزان سال گذشته در پایه دهم وارد هنرستان شوند و بیش از 47درصد دانش‌آموزان متوسطه دوم در شاخه‌های فنیوحرفهای و کاردانش مشغول به تحصیل باشند.
آیا از تجربه‌های موفق هنرستان‌های دیگراستان‌ها یا کشورهای پیشرو الگوبرداری کرده‌اید؟
قطعا در آموزش‌های فنیوحرفهای و کاردانش استان اصفهان، الگوبرداری هدفمند از تجربه‌های موفق داخلی و بین‌المللی یکی از ارکان اصلی برنامه‌ریزی و تحول بوده است.
این رویکرد نه‌تنها باعث ارتقای کیفیت آموزش‌ها می‌شود، بلکه مسیر توسعه پایدار هنرستان‌ها را هموار می‌کند.الگوبرداری‌های صورت‌گرفته شامل بومی‌سازی مدل هدایت تحصیلی اپتن با الهام از مدل‌های فنلاندی و آلمانی، ایجاد مرکز نوآوری و کارآفرینی دانش‌آموزی با ساختار مشابه مراکز رشد کشورهای پیشرفته، توسعه مدارس کارخانه و هنرستان‌های وابسته به صنعت با الگوبرداری از نظام دوگانه آلمان، استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، واقعیت افزوده و دیجیتال مارکتینگ در آموزش‌های مهارتی و… بوده است.
چگونه از فناوری‌های جدید مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و دیجیتال مارکتینگ در آموزش کارآفرینی استفاده می‌کنید؟
در سال‌های اخیر با رویکردی آینده‌نگرانه، فناوری‌های نوین به‌عنوان ابزارهای کلیدی در آموزش کارآفرینی دانش‌آموزی به کار گرفته شده است.
در همین راستا، با اقدام‌هایی همچون برگزاری دوره‌های تخصصی هوش مصنوعی در مرکز نوآوری استان، برگزاری کارگاه‌های تخصصی اینترنت اشیا در هنرستان‌ها شامل آموزش سنسورها، بردهای هوشمند، ارتباطات بی‌سیم و کاربردهای صنعتی، آموزش بازاریابی دیجیتال در مرکز نوآوری شامل تولید محتوا برای شبکه‌های اجتماعی، طراحی کمپین تبلیغاتی، تحلیل رفتار مشتری و داده‌های فروش و راه‌اندازی بازارچه‌های مجازی دانش‌آموزی در پلتفرم‌های شاد و ایتا، دانش‌آموزان محصولات خود را معرفی و عرضه می‌کنند و با اصول دیجیتال مارکتینگ آشنا می‌شوند.
مؤثرترین اقدام صورت‌گرفته نیز برگزاری دوره‌های تخصصی با حضور مربیان صنعت در حوزه‌هایی مانند سئو، تبلیغات هدفمند، طراحی فروشگاه آنلاین و برندینگ شخصی است.
آیا آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های هنرستان‌ها به تجهیزات روز دنیا مجهز هستند؟
در استان اصفهان طی سه سال اخیر تجهیزات کارگاهی در رشته‌های برق، مکانیک، طراحی لباس، گرافیک، صنایع غذایی و نرم‌افزار به‌روز شده‌اند؛ ولیکن هنوز به تجهیز هنرستان‌ها و تأسیس هنرستان جدید نیاز است .
برنامه‌های آتی شما برای توسعه کارآفرینی در هنرستان‌های استان اصفهان چیست؟
توسعه شتاب‌دهنده‌های تخصصی در رشته‌ها، پیشنهاد و راه‌اندازی صندوق حمایت از کارآفرینی دانش‌آموزی با نهادهای ذی‌ربط، پیوند هنرستان با تولید واقعی، افزایش هنرستان‌های وابسته به سازمان‌ها و حرکت به‌سمت «هنرستان جوار صنعت » سیاست‌های آینده هستند.
چه پیشنهادهایی برای دولت یا نهادهای مرتبط برای بهبود فضای کارآفرینی دانش‌آموزی دارید؟
تأسیس صندوق حمایت مالی دولتی ویژه هنرجویان و فارغ‌التحصیلان، مشوق مالیاتی برای صنایع همکار با هنرستان‌ها مطابق با برنامه هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی، گسترش آموزش‌های درآمدزا و برقراری شبکه ملی مدارس کارآفرینی دانش‌آموزی، تسهیل در نظام‌وظیفه هنرجویان فارغ‌التحصیل در قالب شهرک‌های علمی می‌تواند اثرات شگرفی داشته باشد.
جایگاه هنرستان‌های فنیوحرفهای اصفهان در حوزه کارآفرینی نسبت به سایر شهرهای کشور کجاست؟
هنرستان‌های استان اصفهان در شاخص‌هایی مانند تعداد هنرآموز، تنوع رشته، تعامل با صنعت و اشتغال دانش‌آموزی جزو سه استان برتر کشور هستند؛ به‌ویژه باوجود مرکز نوآوری، سهم چشمگیری در تولید محتوا، فناوری و اشتغال دانش‌آموزی دارند.
چند درصد از دانش‌آموزان در هنرستان تحصیل می‌کنند و چند درصد از هنرستان‌های اصفهان کارآفرینی کرده‌اند؟
طبق آمار عملکرد سال تحصیلی اخیر، تمامی هنرستان‌ها در معرفی دست‌سازه‌ها و تولیدات هنرستان اقدام به برگزاری نمایشگاه کردند و بیش از 50درصد هنرستان‌ها دارای برنامه‌های کارآفرینی شامل بازارچه یا تعامل با بخش خصوصی هستند.
آموزش کارآفرینی در مدارس نقش بسزایی در رفع بیکاری دارد؛ ولیکن با موانع متعددی روبه‌روست؛ اما با اجرای راهکارهای مناسب، این چالش‌ها قابل‌رفع هستند. با همکاری میان دولت، مدارس، بخش خصوصی و خانواده‌ها، می‌توان زیرساخت‌های لازم برای پرورش دانش‌آموزانی خلاق و کارآفرین را فراهم کرد.
انتهای پیام/
