پیام سپاهان - ایران /متن پیش رو در ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
محمد رهبری-مدرس دانشگاه و پژوهشگر اینترنت و فناوری| در ماه‌های اخیر، بحث درباره آینده فیلترینگ در کشور دوباره به موضوعی محوری در فضای عمومی بدل شده است. واقعیت آن است که از آغاز دولت چهاردهم، تلاش‌های قابل توجهی برای حل و فصل مسأله فیلترینگ انجام گرفته و دکتر پزشکان با رویکردی تعاملی و مبتنی بر وفاق با نهادهای تصمیم‌گیر، پیگیر رفع محدودیت‌ها بوده است. نشانه این رویکرد را پیش‌تر در رفع فیلتر «واتساپ» و «گوگل‌پلی» مشاهده کردیم و همچنان نیز تأکید دولت بر رفع موانع به شیوه‌ای تدریجی و هماهنگ ادامه دارد.
از سوی دیگر انبوه گزارش‌های کارشناسی و دانشگاهی بر ناکارآمدی سیاست فیلترینگ مطلق تأکید کرده‌اند. اکنون درصد بالایی از مردم با فیلترشکن‌ها به پلتفرم‌ها دسترسی دارند و عملاً فیلترینگ نتوانست مانع این دسترسی شود. نتیجه آن، عادی‌سازی استفاده از ابزارهای دورزننده فیلتر و گسترش پیامدهای فرهنگی، اخلاقی و امنیتی است. بسیاری از فیلترشکن‌ها بستر بدافزار و جاسوسی سایبری شده‌اند که می‌تواند تهدیدی برای امنیت فردی و ملی ایجاد کند. کافی است درصدی از vpn های روی گوشی‌های همراه بدافزار یا ابزار جاسوسی باشند تا این امر به تهدیدی برای کشور تبدیل شود.
همچنین آثار منفی فیلترینگ بر اقتصاد دیجیتال، کارآفرینی و حفظ سرمایه انسانی غیرقابل انکار است. احساس محدودیت در ارتباطات سبب مهاجرت نیروهای متخصص و کاهش اعتماد به توسعه بومی فناوری شده است. فیلترینگ بر کیفیت و سرعت اینترنت نیز اثر گذاشته و موجب نارضایتی مردم را فراهم کرده است.
با وجود این چالش‌ها، تجربه‌ها نشان می‌دهد بسترهای جدیدی برای تعامل و همکاری با پلتفرم‌ها شکل گرفته است. بویژه درباره «تلگرام» باید تأکید کرد این پلتفرم در یک سال گذشته رویکرد خود را نسبت به دولت‌ها تغییر داده است. برخلاف گذشته که «تلگرام» انعطافی در همکاری نداشت، اکنون اعلام کرده آماده گفت‌وگو و همکاری با دولت‌ها در مبارزه با تروریسم، کنترل محتوای خشن و دیگر موضوعات است. پس از تجربه فرانسه، هند و برزیل، «تلگرام» نشان داد در صورت دریافت درخواست‌های معتبر از نهادهای رسمی کشورها می‌تواند همراهی مؤثری داشته باشد.
پس از دستگیری «پاول دورف» در فرانسه در سال 2024، «تلگرام» رویکردی انعطاف‌پذیرتر نسبت به درخواست‌های قانونی اتخاذ کرد. این تحول در سیاست «تلگرام» فرصت تازه‌ای است تا بتوان مسائل مربوط به فیلتر این پلتفرم را حل کرد.
مجموعه دلایل فنی، امنیتی، اقتصادی و اجتماعی نشان می‌دهد ادامه سیاست فیلترینگ مطلق پلتفرم‌ها از جمله «تلگرام»، نه‌تنها در خدمت منافع ملی و امنیت ملی نیست، بلکه با مقتضیات زمان و تحولات فناوری ناسازگار بوده و اعمال حکمرانی نگاه تازه در این عرصه ضروری است. اکنون زمان آن است که برای حفظ امنیت، آزادی ارتباطی و توسعه اقتصاد دیجیتال در سیاست‌های پیشین بازنگری شده و در مواجهه با پلتفرم‌ها رویکرد جدیدی اتخاذ شود.
بازار ![]()