پیام سپاهان - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
فرزاد نعمتی| 29 شهریورماه 1404، با حضور پیمان جبلی، رئیس سازمان صداوسیما در لوکیشن سریال «موسی کلیم‌الله» آغاز تولید این مجموعه پنج‌فصلی، بعد از دهه‌ها انتظار آغاز شد. جبلی در این دیدار، شروع تولید این سریال «الف» در «این لحظه تاریخی» را موردتوجه قرار داد و اظهار امیدواری کرد که حاصل کار ابراهیم حاتمی‌کیا که قرار است با بهره‌گیری از فناوری‌های جدید و هوش مصنوعی ساخته شود، تولیدی در تراز جهانی از آب درآید، امکان نمایش آن در عرصه سینماها و جشنواره‌های بزرگ جهانی فراهم شود و متعاقب آن، جریانی تاریخی در جهان شکل بگیرد.
آنچه در ذهن جبلی دراین‌زمینه می‌گذرد، البته منحصر به او نیست و طرفدارانی جدی دارد که توئیتی که یکی از کاربران پس از اکران فیلم «موسی کلیم‌الله» نوشته بود، شرح موجز آن است: «چقدر فرعون در فیلم موسی همان نتانیاهو بود و چقدر مصر آن‌زمان شبیه فلسطین این زمان! #موسی_کلیم_الله در بهترین زمان به جشنواره آمد و تمثیلی شد از ظلم الان بنی‌اسرائیل به فلسطینیان اما وعده حتمی، تولد منجی است.»
داستان برآورد بودجه سریال موسی
ساخت سریالی درباره حضرت موسی، البته خود داستانی مفصل دارد. نخست قرار بود فرج‌الله سلحشور که ساخت سریال‌هایی چون «مردان آنجلس» و «یوسف پیامبر» را در کارنامه خود داشت، این سریال را نیز کارگردانی کند. مرگ او در اسفندماه 1394 اما این پروژه را ناتمام گذاشت. بعد از مرگ سلحشور، فرزندش از این گفت که برآورد ساخت این سریال 250 میلیارد تومان بوده است. او استدلال کرد که وقتی بودجه ساخت فیلم سینمایی «محمد رسول‌الله» 150 میلیارد تومان شده است، بالطبع ساخت یک سریال، هزینه بیشتری برمی‌دارد. چنین رقمی البته با مخالفت برخی مسئولان ناظر سازمان مواجه شد که رقم معقول تولید این سریال را حدود 22 میلیارد تومان می‌دانستند.
کارگردان بعدی موردنظر برای این سریال، جمال شورجه بود که مرگ سلحشور را «ترور بیولوژیکی» دانسته بود. او برای تهیه بودجه سریال، مدتی تلاش کرد سرمایه‌گذاری خارج از سازمان بیابد اما به‌جایی نرسید. درنهایت سازمان با بودجه 197 میلیاردی برای «موسی» موافقت کرد. بعد از مدتی، اما بیماری گریبان شورجه را نیز گرفت و او ناچار به کناره‌گیری از این پروژه شد. در همان‌زمان البته بودجه 260 میلیاردی نیز برای سریال «سلمان فارسی» با کارگردانی داود میرباقری تصویب شد. این درحالی بود که میرباقر، «مختارنامه» را با بودجه‌ای دومیلیاردی مصوب کرده بود، اما درنهایت با 24 میلیارد آن را بسته بود.
چنین اختلاف‌فاحشی بین برآورد اولیه و هزینه نهایی، امری عجیب برای افراد آگاه در این حوزه نبود؛ چنانکه برخی از این سخن می‌گویند که هزینه نهایی ساخت سریال‌های «الف»، حداقل سه‌برابر برآورد اولیه است. همین اتفاق برای هر دو سریال «موسی» و «سلمان فارسی» نیز رخ داد؛ آن‌هم با افزایشی بسیار فاحش، نسبت به برآورد اولیه به‌نحوی‌که در سال 1401، محمدرضا میرتاج‌الدینی نایب‌رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس اعلام کرد که هرکدام از این سریال‌ها، دوهزار میلیارد بودجه می‌خواهند.
10هزار میلیارد تومان هم بعید نیست
وقتی در عرض کمتر از نیم‌دهه، برآورد ساخت سریالی قریب به 10برابر افزایش می‌یابد، آنگاه دیگر نمی‌توان تخمین برخی ناظران را مبنی بر اینکه این کار درنهایت با هزینه‌ای10 هزار میلیارد تومانی ساخته خواهد شد، کاملاً مردود شمرد. این البته کاری است که محمود رضوی، تهیه‌کننده سریال «موسی»، سه‌سال پیش انجام داد و در توئیتی نوشت: «حاکمی، مردی را به هزار ضربه شلاق محکوم کرد. مرد گفت: ای حاکم، یا شلاق نخورده‌ای یا هزار نمی‌دانی چقدر است! حالا داستان همین است یا سریال نساختید یا 10هزار میلیارد نمی‌دانید چقدر است! شما که می‌خواستید دروغ بگید، لااقل 10هزارمیلیارد دلار می‌گفتید که باکلاس باشه و بتونید فحش آبدارتر بدید!»
رضوی خود نیز البته سابقه‌ای در ساخت سریال «الف» ندارد، در میانه این پروژه بدان اضافه شده و احتمالاً حدس نمی‌زده که در همین فاصله کمتر از سه‌سال، دلار از 42 هزار تومان به 102 هزار تومان برسد. بر اینها بیفزایید این نکته اساسی را که اینجا با کارگردانی با جاه‌طلبی‌های خاص خود مواجهیم که هر چقدر در حوزه سینما پرکار بوده، در سریال‌سازی کم‌کار بوده، فقط دو سریال «خاک سرخ» و «حلقه سبز» را ساخته و بعد از ساخت دومی، خودش نیز اذعان کرده که به خلبانی می‌ماند که 90 دقیقه می‌تواند بپرد، توانایی پرواز بلندمدت را ندارد و «سریال‌ساز» نیست.
او حالا با سریالی روبه‌روست که فصل اول آن 18ماه طول می‌کشد و بازنویسی فیلمنامه‌اش را نیز حاتمی‌کیا از چندسال پیش شروع کرده بود. بااین‌همه شاید آنچه حاتمی‌کیایی را که زمانی در یک‌سال، دو فیلم هم ساخته بود، به انجام چنین پروژه ماراتن‌گونه‌ای خوشبین کند، تجربه ساخت فیلم «موسی کلیم‌الله» باشد که تولید آن بیش از چهار سال زمان برد.
اما و اگرهای موفقیت در اکران جهانی
ماجراهای ساخت و اکران فیلم «موسی کلیم‌الله» و انواع نقدهایی که بدان وارد شد، البته سویه‌های نقادانه دیگری را نیز می‌تواند پیش روی ما آورد. یکی از آنها، تردید در آن انتظاری است که رئیس صداوسیما از جریان‌سازی تاریخی این سریال مدنظر دارد. این البته واقعیتی است که نه‌فقط موسی که شاید هیچ‌کدام از سریال‌های عظیم ایرانی نیز امکان آن را باتوجه به وضعیت کلی ارتباطات بین‌المللی ایران و تاثیر اندک رسانه‌های ایرانی دراین‌زمینه نداشته باشند.
البته شاید در منطقه، اوضاع متفاوت باشد چنانکه «مختارنامه» چندین‌بار و به مناسبت‌های مختلف، از تلویزیون کشور‌هایی مانند پاکستان، ترکیه، لبنان، عراق، سوریه، امارات‌متحده عربی و حتی عربستان تماشا شد. زمانی نیز محمدعلی انوشه، مدیر هفتمین بازار فیلم کشورهای اسلامی، از پخش سریال تلویزیونی «یوسف پیامبر» در 90 کشور جهان خبر داده بود و میزان تماشاگرانش را نزدیک به چهار میلیارد نفر برآورد کرده بود.
در کنار این امیدواری‌ها، تجربه فیلم «محمد رسول‌الله» مجید مجیدی نیز پیش روی ماست؛ پرهزینه‌ترین و بزرگترین پروژه فیلمسازی تاریخ سینمای ایران که قریب به 21 میلیون دلار (62 میلیارد تومان) خرج برداشت اما در گیشه ایران 15 میلیارد تومان نیز نفروخت و اکران بین‌المللی آن با وجود تمام حمایت‌های دولتی و حتی استفاده از عوامل سرشناس بین‌المللی در ساخت و تولید آن، نومیدکننده بود. نخست اکران فیلم در ترکیه که قرار بود در 730 سالن باشد، میسر نشد، سپس با مخالفت دانشگاه الازهر مصر، برخی کشورهای عربی هم با نمایش این فیلم مخالفت کردند. از اکران فیلم در کشور هند با جمعیت 300 میلیونی مسلمانان نیز به‌علت فتاوای صادره علیه فیلم، جلوگیری به‌عمل آمد.
با این تفاسیر معلوم نیست جبلی چگونه به جریان‌سازی تاریخی سریالی می‌اندیشد که به‌زعم او و برخی دیگر، قرار است در جهانی که نقش لابی‌های یهودی در رسانه‌های آن را نباید ناچیز پنداشت، پته صهیونیسم را روی آب بریزد؟ البته، نه همه یهودیان جهان طرفدار اسرائیل‌اند، نه همه رسانه‌های جهان در اختیار یهودیان، اما به‌هر‌روی وقتی اکران فیلمی درباره حضرت محمد در کشورهای اسلامی نیز با موانعی روبه‌رو می‌شود، نمی‌توان خوش‌خیالی پیشه کرد و گمان برد اثری که حتی در نسخه سینمایی‌اش، در ایران 90 میلیونی که سریال‌های ترکی و کره‌ای کلی طرفدار دارد، یک‌میلیون مخاطب جذب نکرده است، چگونه می‌تواند مخاطبانی میلیاردی در جهان پیدا کند؟
بازار ![]()