پیام سپاهان - روزنامه سازندگی / «حرکت برخلاف موج تحریم» عنوان یادداشت روز در روزنامه سازندگی به قلم غلامحسین مظفری است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
تحولات چند سال اخیر در تجارت جهانی و منطقه‌ای، نشان داده است که سیاست خارجی موفق الزاماً در سطح ملی تعریف نمی‌شود. استان‌های مرزی با دسترسی مستقیم به بازارهای پیرامونی، می‌توانند نقش تعیین‌کننده‌ای در توسعه صادرات و ثبات اقتصادی کشور ایفا کنند. بر همین اساس رویکرد «دیپلماسی استانی» به‌عنوان یک مدل نو در حکمرانی اقتصادی ایران مورد توجه قرار گرفته است.
استان خراسان‌رضوی با دو مرز فعال زمینی در شرق و شمال، یکی از مهم‌ترین محورهای اجرایی این سیاست محسوب می‌شود. در شرایطی که صادرات کشور طی 6 ماهه نخست امسال حدود 5 تا 6 درصد کاهش یافته این استان رشد 36 درصدی در ارزش صادرات را تجربه کرده است. چنین آماری بیانگر آن است که ساختارهای محلی، در صورت داشتن اختیار و هماهنگی نهادی، قادرند از ظرفیت جغرافیایی خود برای رشد اقتصادی استفاده کنند.
دیپلماسی استانی در خراسان‌رضوی بر سه پایه اصلی استوار شده است: تعامل مستمر دولت با بخش خصوصی، استفاده از ظرفیت دانشگاه‌ها برای حل مسائل اجرایی صادرات و تمرکز بر بازارهای همسایه. شکل‌گیری نشست‌های منظم میان استانداری، اتاق بازرگانی و تشکل‌های صادراتی باعث شد، تصمیم‌گیری‌ها در خصوص حمل‌ونقل مرزی، لجستیک و گمرک با سرعت بیشتری انجام شود. همین هماهنگی میان سطوح استانی، یکی از عوامل اصلی رشد صادرات بوده است.
از منظر ساختار اقتصادی بیش از 90 درصد فعالیت‌های خراسان‌رضوی در اختیار بخش خصوصی است. این ویژگی، امکان اجرای مدل «استان به‌مثابه سفارت اقتصادی» را فراهم می‌کند. در این مدل، استاندار و مدیران محلی می‌توانند با مقامات هم‌سطح در کشورهای همسایه مانند افغانستان و ترکمنستان وارد مذاکره شوند و زمینه تسهیل تجارت، سرمایه‌گذاری مشترک یا رفع موانع ترانزیتی را پیگیری کنند. چنین تعاملاتی به‌ویژه در دوره تحریم‌ها، می‌تواند جایگزینی مؤثر برای روابط رسمی در سطح دولت‌ها باشد.
بازار ![]()
همزمان، همکاری دانشگاه‌ها و مراکز علمی با دستگاه‌های اجرایی در حوزه تجارت فرامرزی، یکی از مزیت‌های رقابتی خراسان‌رضوی محسوب می‌شود. پژوهش‌های دانشگاه فردوسی مشهد در حوزه کشاورزی هوشمند و بهینه‌سازی زنجیره صادرات محصولات خاص منطقه مانند زعفران و گیاهان دارویی، نمونه‌ای از این همکاری‌های هدفمند است که به ارتقای بهره‌وری و افزایش ارزش صادراتی کمک کرده است.
نکته مهم دیگر، تغییر نگرش در نگاه به مرزهاست. در گذشته مرز بیشتر به عنوان نقطه‌ای برای کنترل تعریف می‌شد اما امروز دیپلماسی استانی آن را به بستری برای همکاری اقتصادی، تبادل فرهنگی و حتی تعامل فناورانه تبدیل کرده است. افزایش تردد تجار، توسعه زیرساخت‌های مرزی و ایجاد مناطق آزاد با رویکرد صادرات‌محور، بخشی از نتایج همین تغییر رویکرد است.
تجربه خراسان‌رضوی نشان می‌دهد که تفویض اختیار و فعال‌سازی ظرفیت‌های محلی، نه فقط یک سیاست اداری بلکه ضرورتی اقتصادی است. زمانی که استان‌ها بتوانند در سیاست‌های تجاری و منطقه‌ای نقش‌آفرینی کنند، مسیر توسعه صادرات کشور نیز متوازن‌تر و پایدارتر خواهد شد.
به نظر می‌رسد «دیپلماسی استانی» در خراسان رضوی از مرحله آزمایش عبور کرده و اکنون می‌تواند به عنوان الگوی جدیدی از مدیریت صادرات در مقیاس منطقه‌ای مورد توجه سایر استان‌های مرزی قرار گیرد.