پیام سپاهان - اعتماد / «آثار فرانسلی سرب در بنزین و توقف آن در جهان» عنوان یادداشت روز در روزنامه اعتماد به قلم معصومه ابتکار است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
کارهایی که در زمان خودش انجام شود، تاثیرات بلندمدتی برجای می‌گذارند که مطالعات و ارزیابی‌های بعدی بر این اثرات مثبت صحه می‌گذارد. چند روز پیش به یک مقاله تحقیقاتی در ژورنال روانشناسی و روانپزشکی کودک٭ برخوردم. این مطالعه به ارتباط میزان سرب در خون افراد با افزایش خطر اضطراب، افسردگی و اختلالات رفتاری مانند بیش‌فعالی پرداخته و موید بروز این مشکلات است. گروه هدف مطالعه مورد بحث نسل ایکس بودند که بین سال‌های 1966 و 1986 متولد شده‌اند. یعنی زمانی که استفاده از بنزین حاوی سرب معمول بوده و نشان داده که تاثیرات آلاینده‌های محیط زیستی باعث بروز چه ناهنجاری‌هایی می‌تواند باشد. براساس این مطالعه حدود 151 میلیون مورد اختلال ذهنی در امریکا می‌تواند به دلیل آلودگی کودکان به سرب بوده باشد؛ با توجه به اینکه اوج مصرف بنزین حاوی سرب بین سال‌های 1940 تا 1990 بوده است. این مطالعه به ویژه از این نظر مهم است که تاکید دارد تاثیرات آلودگی هوا امری فرانسلی بوده و زندگی نسل‌های متعدد را تباه می‌کند. به همین خاطر با حذف سرب از بنزین همه کشورهای جهان، سازمان ملل 31 آگوست 2021 را آغاز دوران بنزین بدون سرب در دنیا اعلام و تاکید کرد: ممانعت از آسیب بیشتر به سلامت انسان‌ها و حفظ محیط زیست هدف عمده این اقدام جهانی بوده است. خوشبختانه ایران در منطقه جزو کشورهای پیشگام در حذف این ماده خطرناک بوده است. موضوع حذف سرب بنزین از دولت اصلاحات مورد توجه جدی و در دستور کار برنامه جامع کاهش آلودگی هوا قرار گرفت. این برنامه ملی شامل 7 محور که با حمایت رییس‌جمهور خاتمی تصویب و اجرایی شد، توانست سال 1381 (2002 میلادی) سرب بنزین را به عنوان یکی از ده‌ها هدف برنامه، حذف کند. اگر چه ابتدا با تردید و ممانعت دستگاه‌هایی مثل وزارت نفت روبه‌رو شد، چراکه نگران جایگزینی بنزین بدون سرب و به عنوان نمونه، تبعات اجتماعی که امکان داشت پیش بیاید، بودند. ولی بالاخره با تمهید یک برنامه اجرایی، انجام شد. شبی که می‌خواستند آن را اجرایی کنند، معاون وقت وزارت نفت تماس گرفت و باز هم نسبت به تبعات آن ابراز نگرانی کرد.
گفتم اگر اتفاقی افتاد، شما گردن ما بیندازید، ولی ما وظیفه داریم سرب را از هوای شهرها به خاطر سلامت مردم و به خصوص کودکان حذف کنیم. خوشبختانه با همکاری خوب وزارت نفت و جایگزینی سرب با فرآورده‌ای کم ضررتر و عرضه تدریجی در جایگاه‌های سوخت، سرب از بنزین کشور از سال 1381 حذف و بنزین توزیعی فاقد سرب به جریان افتاد. البته در بعضی شهرها که فعالیت معدنی سنگین در اطراف آنها وجود دارد در برخی فصول، افزایش آلاینده سرب مشاهده می‌شود ولی عمومیت ندارد. اکنون می‌شود براساس یافته‌های این مطالعه احتمال داد، مواردی از اختلالات کنونی اعصاب و روان نسل 1340-1380 را بشود در شهرهای بزرگ به تترا اتیل سرب نسبت داد. به هر حال براساس مطالعه مورد بحث و تعمیم محتاطانه آن به ایران، در سال 1381 از شیوع یکسری اختلالات مغز و اعصاب جلوگیری و از سلامت نسل‌های کنونی محافظت شد. چنین دستاوردی نشان‌دهنده مطلوبیت سیاستگذاری‌های قاطع و به موقع برای محیط زیست است و انتظار می‌رود در هر دوره نگاه و رویکرد دقیق علمی، پشتوانه تامین حقوق مردم در بهره‌مندی از یک محیط زیست سالم قرار گیرد.
منبع مطالعه مورد بحث:
بازار ![]()
٭ McFarland, M. J., Reuben, A., & Hauer, M. (2024) . Contribution of childhood lead exposure to psychopathology in the US population over the past 75 years. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 66 (5) , 659-666.