نشست آمریکا و روسیه در آلاسکا؛ موفق یا ناموفق؟

پیام سپاهان - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
آیا رئیس‌جمهور روسیه در مذاکراتش با ترامپ روی مواضع رسمی کشورش در مورد جنگ اوکراین پافشاری کرده است؟ اگر چنین بود، ترامپ مذاکرات را شکست خورده اعلام می‌کرد و چه‌بسا آن را ناتمام می‌گذاشت. همین که ترامپ از توافق بر روی برخی مسائل خبر داده نشانگر آن است که پوتین از در انعطاف و سازش وارد شده است.
 احمد زیدآبادی| سران آمریکا و روسیه دیدارشان در آلاسکا را قرین موفقیت ارزیابی کرده‌اند. دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا مذاکره با همتای روس خود را «عالی» نامیده و ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه نیز به نوبۀ خود واژه‌های مثبت مشابهی در توصیف دیدارش با ترامپ به کار گرفته است.
این در حالی است که دو طرف دربارۀ نکات مورد توافق‌شان، کلامی درز نداده‌اند و این باعث شده است که رسانه‌ها دیدار آنها را ناموفق و یا صرفاً حرکتی نمایشی به نفع پوتین قلمداد کنند.
ترامپ پیش از دیدار با پوتین، بر لزوم پذیرش فوری آتش‌بس از سوی روسیه در جنگ با اوکراین تأکید کرده بود. از این جهت، ناظران سیاسی، اعلام آمادگی پوتین برای پذیرش آتش‌بس با اوکراین را نشانۀ موفقیت اجلاس آلاسکا می‌دانستند. در کنفرانس خبری رهبران دو کشور که بدون پاسخ به پرسش‌های خبرنگاران برگزار شد، اما حرفی از پذیرش آتش‌بس توسط پوتین به میان نیامد و به جای آن، ترامپ اعلام کرد که روسیه دستیابی به یک توافق صلح نهایی را بر آتش‌بس ترجیح می‌دهد. همین موضوع سبب ارزیابی منفی رسانه‌ها از نتایج اجلاس آلاسکا شد.
با این حال، ترامپ دستیابی به صلح را بسیار نزدیک دانست؛ گرچه تأکید کرد که «یک مسئلۀ» مهم مانع از انجام توافق شده است. او در عین حال گویا متقاعد شده است که آتش‌بس امری شکننده و ناپایدار است و به جای اصرار بر آن، چه بهتر که حرف پوتین در مورد ارجحیت دستیابی به صلح نهایی به جای تلاش در جهت اعلام آتش‌بس را بپذیرد.
از نگاه ترامپ، جنگ روسیه و اوکراین اصولاً یک جنگ اشتباه و بیهوده است که فقط جان نظامیان و شهروندان و منابع مادی دو کشور را تلف می‌کند. او بارها تکرار کرده است که اگر در سال 2020 در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، به جای جو بایدن به کاخ سفید راه پیدا می‌کرد، این جنگ هرگز اتفاق نمی‌افتاد. پوتین با اذعان به این ادعا در کنفرانس خبری مشترک با ترامپ، ظاهراً کوشید تا آنچه را که به عنوان «خوی خودپسندانۀ» رئیس‌جمهور آمریکا شهرت یافته است به نفع خود تحریک کند.
به هر حال، آنچه می‌توان از سخنان ترامپ و پوتین دریافت کرد، این است که دو طرف دربارۀ برخی مسائل به توافقاتی دست یافته‌اند اما یک مسئلۀ مهم آنها را از دستیابی به توافق نهایی باز داشته است. مشکل ناظران سیاسی اما این است که تا این لحظه، نه دربارۀ مسائل مورد توافق دو طرف، کلامی قابل استناد به رسانه‌ها درز کرده و نه ماهیت مسئلۀ مهمِ مانعِ توافق، روشن و مشخص است. ظاهراً سران دو کشور به‌رغم هیاهوی مربوط به دیدار رسمی و تشریفات مربوط به آن، بنایشان بر محرمانه ماندن صورت مذاکرات تا اطلاع ثانوی است.
با این همه، آشکار است که به زودی پرده از محرمانگی برگرفته می‌شود. ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین قرار است فردا دوشنبه در کاخ سفید با ترامپ دیدار کند و در جریان جزئیات مذاکرات رئیس‌جمهور آمریکا با پوتین قرار گیرد. ترامپ سرنوشت مذاکره با پوتین را به نتیجۀ مذاکراتش با زلنسکی مشروط کرده است.
زلنسکی بسیار نگرانِ معاملۀ ترامپ با پوتین بر سر بخشی از خاک اوکراین به عنوان «وجه‌المصالحۀ» پایان جنگ است و شرکای اروپایی او نیز نگرانی مشابهی دارند. قاعدتاً اگر زلنسکی از زبان ترامپ بشنود که شرط پایان جنگ، قربانی کردن بخشی از خاک اوکراین و تسلیم آن به روسیه است، نشست سه‌جانبۀ بین سران سه کشور که پوتین وعدۀ برگزاری آن را در مسکو داده است به خطر خواهد افتاد.
چنین اتفاقی قاعدتاً زلنسکی را در موقعیت بسیار سخت و طاقت‌فرسایی قرار می‌دهد، زیرا در صورت عدم برگزاری اجلاس سه‌جانبۀ مسکو، دونالد ترامپ بروز بن‌بست در مذاکرات و تداوم جنگ را به «انعطاف‌ناپذیری» رئیس‌جمهور اوکراین نسبت می‌دهد و با کناره‌گیری از دخالت مستقیم در بحران، زلنسکی و دوستان اروپایی‌اش را به حال خود رها می‌کند. زلنسکی بدون حمایت مؤثر تسلیحاتی و دیپلماتیک ایالات متحده قادر به مقاومت طولانی در برابر تهاجم ارتش روسیه و زرادخانۀ موشکی و پهپادی آن به خاک اوکراین و مناطق مسکونی آن نیست و از این جهت دچار دردسر بزرگی می‌شود.
این در حالی است که معاملۀ ترامپ بر سر خاک اوکراین، برای خود او هم آسان و بدون هزینه نیست. چنین معامله‌ای، دوستان اروپایی آمریکا به‌خصوص بریتانیا و آلمان و لهستان و فرانسه را از ترامپ به شدت می‌رنجاند و از آمریکا دور می‌کند. ترامپ به‌رغم لفاظی‌های تند گاه و بیگاه خود علیه اروپا، به اتحاد استراتژیک با کشورهای این قاره نیازمند است و چنانچه به قیمت رنجش آنها درصدد جلب رضایت پوتین برآید، حتی در داخل آمریکا از جمله از ناحیۀ بخشی از حزب جمهوریخواه نیز تحت فشار قرار می‌گیرد.
از این رو، ترامپ نمی‌تواند بدون جلب رضایت زلنسکی سردمدار پایان جنگ اوکراین شود. زلنسکی هم به‌رغم مواضع علنی سازش‌ناپذیرش، نمی‌خواهد به عنوان مانع صلح معرفی شود و تبعات سخت آن را برای خود و کشورش تحمل کند. چنانچه توافق ترامپ و پوتین متوازن و بدون قربانی کردن اوکراین باشد، زلنسکی از خود سرسختی بیش از حد نشان نخواهد داد.
در این میان اما میزان انعطاف و سازش پوتین هم مؤلفۀ بسیار حیاتی است. آیا رئیس‌جمهور روسیه در مذاکراتش با ترامپ روی مواضع رسمی کشورش در مورد جنگ اوکراین پافشاری کرده است؟ اگر چنین بود، ترامپ مذاکرات را شکست خورده اعلام می‌کرد و چه‌بسا آن را ناتمام می‌گذاشت. همین که ترامپ از توافق بر روی برخی مسائل خبر داده نشانگر آن است که پوتین از در انعطاف و سازش وارد شده است. فقط می‌ماند آن «مسئلۀ مهم» که ترامپ آن را مانع اصلی دسترسی به توافق نهایی معرفی کرده است.
آیا این مسئلۀ مهم، مانع از توافق نهایی خواهد شد یا اینکه راهی برای دور زدن و تعدیل آن پیدا می‌شود؟ برای پاسخ به این پرسش فقط به سبک ترامپ می‌توان گفت: «شاید بشود، شاید هم نشود! باید دید چه پیش می‌آید!»
بازار