بزرگنمايي:

پیام سپاهان - فرارو /متن پیش رو در فرارو منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
سفر ترامپ به خاورمیانه بدون توقف در اسرائیل، نشانه‌ای آشکار از افول نقش تل‌آویو در اولویت‌های دولت جدید آمریکا است. بی‌اعتنایی به نتانیاهو، مذاکره مستقیم با حماس، احتمال توافق هسته‌ای با ایران و تلاش برای جذب سرمایه عربی، همگی حاکی از تغییر راهبرد ترامپ به‌سوی منافع اقتصادی و دیپلماسی مستقل از اسرائیل‌اند؛ تغییری که موجب وحشت، سردرگمی و انتقادهای گسترده در درون ساختار سیاسی و امنیتی اسرائیل شده است.
بازار
جری شی- روزنامه نگار آمریکایی و رئیس دفتر واشنگتن پست در بیت المقدس| در نخستین سفر مهم دونالد ترامپ به خاورمیانه، حتی توقفی در اورشلیم نخواهد داشت. این نخستین بار نیست که ترامپ ، اسرائیل و به‌ویژه بنیامین نتانیاهو را نادیده می‌گیرد. از آغاز دور تازه گفت‌وگوهای هسته‌ای با ایران گرفته تا تلاش برای مذاکره با گروه حماس درباره سرنوشت گروگان‌ها؛ آن‌هم بدون اطلاع یا هماهنگی با اسرائیل، ترامپ به‌طور فزاینده‌ای نتانیاهو را به حاشیه رانده است؛ روندی که در اسرائیل موجی از نگرانی برانگیخته است.
وحشت در اورشلیم؛ متحدی که دیگر متحد نیست؟
هفته گذشته، بسیاری در اسرائیل بر این باور بودند که شکاف میان دولت «اول آمریکا»ی ترامپ و اسرائیل وارد مرحله‌ای آشکارتر شده است. نقطه آغاز، اعلام توافق آتش‌بس با حوثی یمن بود؛ توافقی که به‌گفته ترامپ، منجر به توقف حملات این گروه به کشتی‌های آمریکایی خواهد شد؛ اما نکته نگران‌کننده برای تل‌آویو آن بود که این توافق هیچ اشاره‌ای به حملات حوثی‌ها علیه اسرائیل نداشت.
تنها چند روز بعد، گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر آن‌که دونالد ترامپ در حال بررسی پیشنهاد اعطای دسترسی به فناوری هسته‌ای غیرنظامی به عربستان سعودی است؛ بدون آن‌که مانند دولت بایدن، عادی‌سازی روابط ریاض با اسرائیل را به‌عنوان پیش‌شرط این توافق مطرح کند. این در حالی است که روز یک‌شنبه، خلیل الحیه، از اعضای ارشد حماس، اعلام کرد این گروه آماده است تا در نتیجه مذاکرات مستقیم با مقام‌های آمریکایی، «ادان الکساندر» گروگان اسرائیلی-آمریکایی را آزاد کند؛ خبری که بار دیگر تل‌آویو را غافلگیر کرد.
اکنون، بسیاری از اسرائیلی‌ها با پرسشی نگران‌کننده دست‌وپنجه نرم می‌کنند: آیا اسرائیل متحد بعدی است که قرار است توسط رئیس‌جمهوری کنار گذاشته شود که تنها چند ماه پیش، از او با عنوان «حامی‌ترین رئیس‌جمهور تاریخ اسرائیل» یاد می‌کردند؟ مایکل اورن، سفیر پیشین اسرائیل در ایالات متحده می‌گوید: «این وضعیت واقعاً نگران‌کننده است.» شالوم لیپنر، مشاور سابق بنیامین نتانیاهو و عضو شورای آتلانتیک نیز حال‌وهوای این روزهای اورشلیم را چنین خلاصه می‌کند: «وحشت مطلق حاکم شده است.»
دنیس راس، دیپلمات باسابقه وزارت خارجه آمریکا که در دولت‌های دموکرات و جمهوری‌خواه به‌عنوان نماینده ویژه در امور خاورمیانه فعالیت کرده، معتقد است که نگرانی‌های اسرائیل درباره مذاکرات ترامپ با ایران یا نادیده گرفته می‌شوند یا با بی‌اعتنایی کنار گذاشته شده‌اند. به‌گفته راس، در ساختار فعلی دولت ترامپ، مقام‌هایی که خواهان کاهش حضور و درگیری‌های نظامی آمریکا در خاورمیانه هستند، اکنون دست بالا را دارند. در همین حال، به‌نظر می‌رسد اولویت اصلی ترامپ در سفر پیش‌رو، نه مسائل امنیتی یا استراتژیک، بلکه جلب میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری از سوی پادشاهی‌های ثروتمند خلیج فارس به‌سوی اقتصاد داخلی ایالات متحده باشد.
از شادمانی نوامبر تا شوک آوریل؛ اردوگاه راست اسرائیل در سردرگمی کامل
در همین حال، مایک هاکبی، سفیر تازه‌منصوب آمریکا در اسرائیل در مصاحبه‌ای که پنج‌شنبه پخش شد، ادعاهای مطرح‌شده درباره بی‌توجهی دولت ترامپ به دغدغه‌های اسرائیل را رد کرد. او در گفت‌وگو با یک شبکه تلویزیونی اسرائیلی صراحتاً گفت: «برای دستیابی به آتش‌بس با حوثی‌ها، ایالات متحده نیازی به گرفتن اجازه از اسرائیل ندارد.» یک روز بعد نیز، هاکبی در شبکه اجتماعی ایکس گزارش‌هایی را که از وجود تنش میان ترامپ و نتانیاهو حکایت داشتند، «بی‌پروا و غیرمسئولانه» توصیف کرد و با لحنی تند آن‌ها را محکوم کرد.
موج فزاینده نگرانی‌ها در اسرائیل، چرخشی چشمگیر نسبت به فضای پرشور ماه نوامبر رقم زده است؛ دورانی که پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات، موجی از شادمانی در اردوگاه حاکم به‌دنبال داشت. نخست‌وزیر بنیامین نتانیاهو، آن پیروزی را «بزرگ‌ترین بازگشت در تاریخ» توصیف کرد و وزیران کابینه راست‌افراطی‌اش آن را به‌مثابه چراغ سبزی برای توسعه‌طلبی دیدند. تنها ساعاتی پس از اعلام نتایج، زمزمه‌هایی درباره الحاق کرانه باختری ، آغاز جنگی تمام‌عیار و احداث شهرک‌های یهودی‌نشین جدید در نوار غزه بلند شد.
اما نشانه‌های تغییر در فضای حاکم بر دولت اسرائیل حتی پیش از مراسم تحلیف دونالد ترامپ خود را نشان داده بود. برخی از متحدان نزدیک نتانیاهو در محافل خصوصی، از استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه به‌تندی انتقاد می‌کردند؛ چراکه به‌گفته آن‌ها، ویتکاف نخست‌وزیر اسرائیل را برای پذیرش توافق آتش‌بس با حماس تحت فشار قرار داده است. این منتقدان همچنین مدعی بودند که روابط تجاری ویتکاف با قطر، زمینه‌ساز نوعی نفوذ و سوگیری در تصمیم‌گیری‌های او شده است. در همین حال، برخی دیگر از مقام‌های اسرائیلی در تل‌آویو ابراز ناراحتی می‌کردند که گرایش ذاتی ترامپ به «معامله‌گری» ممکن است به معنای زیر پا گذاشتن گزینه حمله نظامی به ایران باشد و نیز به توافقی هسته‌ای بینجامد که به تهران اجازه می‌دهد بخشی از ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم خود را حفظ کند.
در ماه آوریل، در جریان نشستی رسمی در کاخ سفید و در برابر چشمان نخست‌وزیر اسرائیل و جمعی از خبرنگاران، دونالد ترامپ اعلام کرد که ایالات متحده گفت‌وگوهای مستقیمی با ایران درباره برنامه هسته‌ای این کشور آغاز خواهد کرد. نتانیاهو که بیش از یک دهه رهبران آمریکا را برای اقدام نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران تحت فشار گذاشته بود، با حالتی متعجب، نگاهش را از رئیس‌جمهور آمریکا برگرداند؛ صحنه‌ای که سکوت سنگینی بر فضا حاکم کرد.
در دنیای ماگا، جایی برای اسرائیلِ افراطی نیست
یکی از مشاوران ترامپ، در توصیف این دیدار، آن را «تنها اندکی بهتر» از ملاقات پرتنش سه ماه پیش رئیس‌جمهور با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین دانست. او تاکید کرد: در طول بهار، بازیگران قدرتمند جناح «مگا» (MAGA) پشت‌صحنه تلاش گسترده‌ای کردند تا مانع از آن شوند که لابی‌های طرفدار اسرائیل یا نومحافظه‌کاران جمهوری‌خواه که مواضع ضدایرانی یا حمایت بی‌قید و شرط از نتانیاهو دارند، در پست‌های کلیدی امنیت ملی دولت ترامپ نفوذ پیدا کنند.
به‌نوشته روزنامه واشنگتن‌پست، مایکل والتز، مشاور سابق امنیت ملی از سمت خود برکنار شده است؛ آن‌هم به‌دلیل مشارکت در تلاش‌هایی برای هماهنگی با بنیامین نتانیاهو پیرامون بررسی گزینه‌های نظامی علیه ایران؛ اقدامی که بنا بر گزارش‌ها، خشم دونالد ترامپ را برانگیخته است. یکی از مشاوران نزدیک به رئیس‌جمهور، در گفت‌وگویی تاکید کرد: «در دنیای مگا (MAGA)، ما طرفدار بی بی نیستیم» او ادامه داد: «ترامپ به‌صراحت خواستار آن است که همه سلاح‌ها زمین گذاشته شوند.» این مشاور، مانند چند نفر دیگر که در این گزارش از آن‌ها نقل‌قول شده، تنها به شرط ناشناس‌ماندن حاضر به اظهارنظر درباره روابط پرفرازونشیب میان ترامپ و نتانیاهو شده است.
تل‌آویو تنها مانده است؛ متحدان قدیمی جمهوری‌خواه پشت اسرائیل را خالی کردند
به‌گفته مقامات و تحلیل‌گران اسرائیلی، شکل‌گیری یک جناح بدبین به اسرائیل در واشنگتن، آن‌هم در دل حزب جمهوری‌خواهی که سنتاً یکی از پایگاه‌های اصلی حمایت از اسرائیل محسوب می‌شد، به چالشی تازه برای تل‌آویو تبدیل شده است. در دهه‌های گذشته، حتی زمانی‌که رؤسای‌جمهور آمریکا از جورج بوش پدرِ جمهوری‌خواه گرفته تا باراک اوبامای دموکرات بر سر مسائلی چون شهرک‌سازی در کرانه باختری یا سیاست مقابله با ایران، با اسرائیل اختلاف نظر داشتند، دولت تل‌آویو می‌توانست روی حمایت متحدانش در کنگره برای خنثی‌سازی فشارها حساب کند.
اما امروز، این معادله دیگر چندان قابل اتکا نیست. حتی پس از آن‌که نتانیاهو و حلقه نزدیکش تمام‌قد از ترامپ حمایت کردند، شماری از قانون‌گذاران جمهوری‌خواه نزدیک به رئیس‌جمهور سابق از جمله مارجری تیلور گرین از ایالت جورجیا به‌تدریج از اسرائیل فاصله گرفته‌اند و این کشور را در کنگره، بیش از هر زمان دیگری، بدون پشتوانه رها کرده‌اند.
آمیت سگال، تحلیل‌گر سیاسی در اسرائیل، درباره فضای حاکم می‌گوید: «میزان انتقادها هر روز بیشتر می‌شود. همه دارند می‌پرسند: ما همه تخم‌مرغ‌هایمان را در یک سبد گذاشتیم و حالا دست‌ خالی مانده‌ایم. اسرائیل در این وضعیت باید به چه کسی پناه ببرد؟ این خودش یک بحران است.» در همین حال، متحدان نتانیاهو تلاش دارند اختلافات میان رهبران آمریکا و اسرائیل را کم‌اهمیت جلوه دهند. یکی از اعضای حزب لیکود در گفت‌وگویی اظهار داشت که بخش عمده نگرانی‌ها، حاصل انتظارات غیرواقع‌بینانه‌ای است که در فضای پس از پیروزی ترامپ شکل گرفت و اکنون در حال فروپاشی است.
او تاکید کرد : «خیلی‌ها فقط از این خوشحال بودند که رئیس‌جمهور آمریکا کامالا هریس نیست و تصور می‌کردند ترامپ مثل یکی از اعضای حزب لیکود عمل خواهد کرد و هر آنچه اسرائیل بخواهد، بی‌چون‌وچرا انجام خواهد داد. اما چنین انتظاراتی از اساس واقع‌بینانه نبود. به‌گمانم نخست‌وزیر از ابتدا این واقعیت را درک کرده بود.» در همین حال، یکی دیگر از مقام‌های ارشد اسرائیلی از ترامپ به‌خاطر ارسال محموله‌های سنگین مهمات به ارتش این کشور قدردانی کرد و گفت: در حالی‌که دولت بایدن بارها اسرائیل را برای افزایش کمک‌های بشردوستانه به غزه تحت فشار گذاشت، ترامپ در ماه‌های نخست ریاست‌جمهوری‌اش هیچ‌گاه چنین فشاری وارد نکرد.
مایکل اورن هشدار داد: آن ترامپی که فکر می‌کردید، دیگر وجود ندارد
با این‌حال، حتی تصور این‌که نتانیاهو جایگاه خود را نزد دونالد ترامپ از دست داده باشد، می‌تواند لطمه‌ای جدی به حیثیت نخست‌وزیری وارد کند که بخش بزرگی از اعتبار سیاسی‌اش را بر توانایی در تأثیرگذاری بر سیاست آمریکا بنا نهاده است؛ ویژگی‌ای که بارها برای تمایز از رقبای داخلی‌اش به رخ کشیده است. در کارزار انتخاباتی سال 2019، نتانیاهو بیلبورد عظیمی در بزرگراه اصلی تل‌آویو نصب کرد که او را در حال دست دادن با ترامپ نشان می‌داد؛ با این شعار درشت زیر آن: «نتانیاهو، در سطحی متفاوت.» در یکی از ویدئوهای تبلیغاتی حزب لیکود نیز، او وعده انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به اورشلیمِ را مطرح می‌کرد و بلافاصله تصویر به اعلام رسمی همان تصمیم از زبان ترامپ برش می‌خورد.
اما تنها یک سال پس از نمایش آن اتحاد نمایشی، روابط میان نتانیاهو و ترامپ وارد مرحله‌ای سرد و پرتنش شد. تصمیم نتانیاهو برای الحاق بخش‌هایی از کرانه باختری اشغالی، خشم کاخ سفید را برانگیخت و عملاً به فروپاشی طرح صلح خاورمیانه‌ای ترامپ که با عنوان «معامله قرن» معرفی شده بود کمک کرد. ترامپ بعدها در مصاحبه‌هایی با آکسیوس در سال 2021 فاش کرد که اعلام تبریک نتانیاهو به جو بایدن بابت پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری، در حالی‌که خود او مشروعیت نتایج را زیر سؤال برده بود، به آتش خشمش دامن زد.
در روزهای اخیر، منتقدان داخلی نتانیاهو نیز این شکاف را به فرصتی برای حمله به عملکرد نخست‌وزیر تبدیل کرده‌اند. یائیر لاپید، رهبر اپوزیسیون میانه‌رو، مذاکرات مستقیم آمریکا با حماس درباره گروگان‌ها را «شکستی مفتضحانه در دیپلماسی نتانیاهو» توصیف کرد و افزود: «مسئولیت بازگرداندن آن‌ها با دولت اسرائیل است، نه دیگران.»
یائیر گولان، رهبر یکی از احزاب چپ‌گرای اسرائیل، با انتقادی تند گفت: «آمریکایی‌ها در حال پیشبرد توافق با عربستان سعودی هستند، در مسیر توافقی تازه با ایران گام برمی‌دارند و یک طرح منطقه‌ای چندمیلیارددلاری را دنبال می‌کنند؛ اما در این میان، نتانیاهو و اسرائیل کاملاً به حاشیه رانده شده‌اند.» مایکل اورن، سفیر پیشین اسرائیل در واشنگتن، نیز با لحنی هشدارآمیز یادآوری کرد که بسیاری در اسرائیل فراموش کرده‌اند ترامپ در دوره نخست ریاست‌جمهوری‌اش مواضعی اتخاذ کرد که لزوماً با سیاست‌های راست‌گرایانه هم‌راستا نبود. او گفت: «ترامپ هوادار شهرک‌سازی نبود، با الحاق کرانه باختری مخالفت می‌کرد و حتی از راه‌حل دوکشوری حمایت می‌نمود.» اورن با اشاره به تغییر فضای سیاسی در واشنگتن تاکید کرد: «برخی از چهره‌های پرنفوذ حامی اسرائیل دیگر در کاخ سفید حضور ندارند. باید واقع‌بین باشیم.»