بزرگنمايي:

پیام سپاهان- شهر شیخ بهایی به عنوان چهارمین شهر جدید استان اصفهان قرار است در 25 کیلومتری شمال شرق اصفهان در منطقه کُمشِچه شهرستان بُرخوار احداث شود.

موضوعی که طی سفر هیأت دولت در سال 1386 مصوب و مقرر شده بود که این شهر 30 هزار واحد مسکونی را در خود جای دهد، شهری الکترونیکی، دانشگاهی و در مقیاس بین‌المللی باشد و هیچ گاه به چشم یک شهر مسکونی دیده نشود.

اکنون پس از گذشت 16 سال اجرای این مصوبه در حالی در دستور کار استانداری اصفهان و وزارت راه و شهرسازی قرار گرفته که دیار زاینده‌رود این روزها دیگر نه شباهتی به اصفهان سال 86 دارد و نه توان بارگذاری‌های جدید.

احداث 30 هزار واحد مسکونی در شهر جدید شیخ بهایی

با وجود این شرایط با موافقت مهرداد بذرپاش وزیر راه و شهرسازی با ایجاد سه شهرک و یک شهر جدید در اصفهان در سفر تیر ماه امسال به این استان، علیرضا جعفری معاون او و مدیرعامل شرکت عمران شهرهای جدید از شروع اقدامات مقدماتی برای ایجاد چهارمین شهر جدید در اصفهان خبر داد و گفت که ظرفیت فاز اول شهر جدید شیخ بهایی 30 هزار واحد مسکونی است و سرریز متقاضیان نهضت ملی مسکن شهرهای جدید بهارستان، فولاد شهر و همچنین اصفهان در این شهر جدید مستقر خواهند شد.

با جدی تر شدن زمزمه‌های ساخت شهر جدید چهارم، علیرضا قاری قرآن مدیرکل راه و شهرسازی استان اصفهان مرداد ماه امسال از اخذ مصوبه شورای برنامه‌ریزی و شورای عالی شهرسازی برای شهر جدید خبر داد و گفت که پیگیری‌های لازم جهت دریافت مصوبه هیأت دولت نیز انجام شده است.

وی با بیان اینکه مشاور برای انجام مطالعات طرح جامع این شهر انتخاب شده است، گفت: حدود 40 تا 50 هزار واحد در این شهر جدید بارگذاری می‌شود و پس از تصویب طرح جامع و اخذ مصوبه هیأت دولت، اقدامات اولیه اجرا خواهد شد.

عزم دولت برای ایجاد شهر جدید چهارم در اصفهان در حالی است که این استان و به ویژه دشت اصفهان- برخوار که کمشچه در آن واقع است و ایجاد شهر شیخ بهایی در آن طراحی شده، بحرانی‌ترین دشت از نظر خطر فرونشست در کشور است.

بنا نهادن شهر جدید در زمینی با 12 تا 15 سانتیمتر فرونشست سالانه

در همین ارتباط بهرام نادی عضو هیأت علمی گروه عمران دانشگاه نجف آباد و عضو کارگروه تخصصی فرونشست زمین اصفهان به خبرنگار مهر می‌گوید: شهر جدید در کمشچه در منطقه‌ای با نرخ فرونشست 12 تا 15 سانتیمتر در سال قرار است بنا شود و اگر قرار باشد در این منطقه ساخت و سازی صورت گیرد باید با مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری مطابقت داشته باشد.

وی می‌افزاید: شورای عالی شهرسازی و معماری سال گذشته مصوبه‌ای داد که بر اساس آن در منطقه‌ای که فرونشست با نرخ بالا دارد دیگر نباید بارگذاری جدیدی صورت بگیرد؛ از این رو ساخت و ساز در شهر جدید شیخ بهایی مغایر با مقررات شورای عالی شهرسازی و معماری است اما وزارت راه و شهرسازی این مقررات را به دلایلی که نمی‌دانیم، نادیده می‌گیرد.

استاد دانشگاه و دکتری عمران و ژئوتکنیک خاطرنشان می‌کند: باید توجه داشت که حتی بر اثر فرونشست دشت اصفهان- برخوار سازه‌های جدید بتُنی که در مناطق هفت و هشت شهرداری واقع در شمال شهر اصفهان ساخته شدند، چرخیده و تعداد این ساختمان‌ها کم نیست.

چالش تأمین آب آشامیدنی و بهداشت برای شهر جدید چهارم اصفهان

بجز مساله فرونشست زمین، تأمین آب آشامیدنی و بهداشت برای شهر جدید چهارم و نهضت ملی مسکن اصفهان چالشی جدی است که در این زمینه نیز نگرانی‌هایی وجود دارد. نادی در این باره می‌گوید: راه و شهرسازی بیش از 30 هزار واحد مسکونی را در منطقه‌ای بارگذاری می‌کند که مقررات ملی برای آن وجود ندارد؛ از سوی دیگر به ازای هر بارگذاری که مثل مسکن ملی بهارستان، فولادشهر و مجلسی انجام می‌شود، مصارف بیشتری در اصفهان ایجاد می‌کنیم زیرا هم برای تولید مصالح و هم برای افرادی که ساکن هستند، آب لازم است.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در پاسخ به ما می‌گویند مردم به مسکن نیاز دارند اما لازم است به این مسئله پرداخته شود که منبع تأمین آب آنها از کجاست؟

وی تصریح می‌کند: همانگونه که تأمین منابع مالی برای ساخت و ساز اهمیت دارد، منابع آب و انرژی نیز مهم است و باید مشخص شود که از کجا تأمین خواهد شد؟! منابع آبی بالادست محدود است و نمی‌توان بارگذاری کرد زیرا زمانیکه بالادست و پایین دست زاینده‌رود بارگذاری انجام می‌شود، نتیجه آن می‌شود خشکی تالاب گاوخونی و رودخانه زاینده رود و گردوغبار و شهری که دیگر نمی‌شود در آن زندگی کرد و این نتیجه توسعه ناپایدار است.

عضو کارگروه تخصصی فرونشست اصفهان با بیان اینکه طی سال‌های 1400 و 1401 بر اساس مطالعات انجام شده نرخ فرونشست زمین در دشت اصفهان- برخوار به طور متوسط بین 15 تا 18 سانتیمتر بوده است، می‌گوید: نرخ فرونشست زمین در مسکن مهر و مسکن ملی فولادشهر کم است و سازه‌ها آنجا آسیب نمی‌بینند اما نباید فراموش کرد به ازای هر بارگذاری جدید با توجه به منبع آب محدود سطحی، به منابع آب زیرزمینی فشار وارد می‌شود زیرا کسری را از این منابع تأمین می‌کنند و این یعنی سال به سال آب زیرزمینی کم می‌شود و فرونشست ادامه می‌یابد؛ یک منطقه در حال آباد شدن است و جای دیگر در مناطق فرونشستی مانند آثار تاریخی شهر اصفهان آسیب می‌بیند و نابود می‌شود.

وی می‌افزاید: با وجود اینکه مسکن ملی فولاد شهر و بهارستان در منطقه فرونشست با نرخ پایین است اما بارگذاری جدید بر شهر اصفهان اثرات سو می‌گذارد؛ در بازدیدی که به تازگی از مدرسه ناصریه و مسجد جامع عباسی داشتم، مشاهده کردم که گنبد این مسجد ترک خورده و ستون‌های مسجد چرخیده است و این مسائل را نمی‌توان نادیده گرفت.

باید با فرونشست مقابله مهندسی و فنی شود

اما علیرضا قاری قرآن مدیرکل راه و شهرسازی استان اصفهان معتقد است با پدیده فرونشست باید مقابله مهندسی و فنی شود.

وی به خبرنگار مهر می‌گوید: فرونشست زمین در شهر اصفهان و اطراف آن پدیده‌ای غیرقابل انکار است و به دلیل برداشت آب و تخلیه سفره‌های زیرزمینی این دیار رخ داده است.

مدیرکل راه و شهرسازی استان اصفهان با بیان اینکه فرونشست زمین پدیده‌ای فنی است و باید با آن مقابله مهندسی و فنی داشت، می‌افزاید: در کشوری زندگی می‌کنیم که گسل‌های زیادی دارد، نمی‌توانیم بگوئیم چون گسل وجود دارد ساخت و ساز را باید تعطیل کنیم اما در مقابل این پدیده، باید فنی عمل کرد و طراحی ساختمان‌ها به گونه‌ای باشد که اگر زلزله شد، خراب نشود.

قاری قرآن با بیان اینکه با فرونشست نمی‌توان مستقیم برخورد کرد، تصریح می‌کند: درباره این پدیده همه‌ملزم به رعایت هستند و قطعاً سیاست‌های کشور باید به گونه‌ای باشد که فرونشست توسعه نیابد و شرایط آن پیچیده‌تر نشود.

قاری قرآن خاطرنشان می‌کند: ارزیابی مخاطرات امروز به عنوان دستورالعمل پروژه‌هایی است که در زون‌های (مناطق) فرونشست قرار می‌گیرند و بنا بر مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری استعلام در خصوص فرونشست در طرح‌ها لحاظ می‌شود و باید با آن مقابله مهندسی و فنی کرد.

پیش از این سید رضا مرتضوی استاندار اصفهان نیز در پاسخ به نگرانی‌ها در خصوص فرونشست کمشچه و ایجاد شهر شیخ بهایی در جمع خبرنگاران گفت که متقاضیان مسکن جزو افرادی هستند که باید در شهرستان اصفهان برای آن‌ها جانمایی کنیم. در این راستا از گذشته‌های دور مطالعاتی برای شهر چهارم اصفهان در محور کمشچه مطرح بوده و در حال حاضر مطالعات تکمیلی در حال انجام است، کارشناسان باید موضوعات تخصصی را بررسی کنند و در این خصوص نباید به شایعات توجه کرد.

با جدی شدن موضوع ایجاد شهر جدید شیخ بهایی علی رغم نگرانی‌ها برای وضعیت فرونشست منطقه محل احداث آن، منابع تأمین آب این شهر نیز در هاله‌ای از ابهام است.

طی هفته‌های اخیر مهران زینلیان معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار اصفهان با اشاره به آغاز خط دوم پروژه طرح انتقال آب دریای عمان به اصفهان گفته بود که در آینده از این آب برای تأمین مصارف صنعتی، کشاورزی و شرب استفاده خواهد شد.

موضوعی که با توجه به قرارگیری مخزن آب کمشچه در مسیر خط لوله دریای عمان به اصفهان به نظر می‌رسد احتمالاً قرار است تأمین آب شرب شهر جدید از محل انتقال آب دریا صورت گیرد. آبی که برای شیرین سازی و انتقال با نرخ ارز فعلی هر مترمکعب 200 هزار تومان هزینه دارد و به اعتقاد کارشناسان مصرف این آب جز در بخش صنایع توجیه اقتصادی نخواهد داشت.