پیام سپاهان - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
از تقابل کامبوج و تایلند و انتخاب پاپ جدید تا تقابل ایران و اسرائیل و ادامه جنگ در اوکراین، شورای روابط خارجی ایالات متحده مهمترین رخدادهای سال 2025 را مرور کرده است.
بازار ![]()
هر کس که امیدوار بود سال 2025 میتواند از سال خستهکننده 2024 در صحنه جهانی رهایی یابد، ناامید شد. دوازده ماه گذشته، دوران سختی برای همکاری بینالمللی بوده است، زیرا پایان نظم جهانی به رهبری آمریکا به وضوح نمایان شده است. فقط میتوان امیدوار بود که سال 2026 ما را به شکل خوبی غافلگیر کند. اما قبل از اینکه به سال جدید برویم، شورای روابط خارجی 10 رویداد مهم جهانی در سال 2025 را ذکر کرده است. بسیاری از این رخدادها در سال 2026 همچنان خبرساز خواهند بود.
10. تقابل کامبوج و تایلند
در ماه جولای، یک مشاجره یکصد ساله بر سر معبد پراسات تا موئن تام موجب آغاز بدترین درگیری نظامی میان کامبوج و تایلند در دهههای اخیر شد. با وجود وسعت قابل توجه تایلند و برتری نظامی آن، فشارهای سیاسی داخلی در هر دو طرف به خشونت دامن زد و همین امر موجب آوارگی هزاران نفر شد.
توافق آتشبس با میانجیگری دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا که در اکتبر به امضا رسید، در ماه نوامبر و به دنبال یک حادثه مرگبار انفجار مین به پایان رسید. از آن زمان، تنشها افزایش یافته و کار به بمباران هوایی کشیده است. با رهبر جدید تایلند که خواستار تسلیم کامل کامبوج شده است، به نظر میرسد این مناقشه در سال 2026 نیز ادامه یابد؛ موضوعی که نشان میدهد سیاستهای داخلی چگونه میتواند ملتها را به سوی جنگهای طولانی و ویرانگر سوق دهد.
9. انتخاب پاپ جدید
در می 2025، کلیسای کاتولیک رومی به دنبال مرگ پاپ فرانسیس، نخستین پاپ آمریکایی را انتخاب کرد؛ پاپ رابرت پرووست اهل ایالت شیکاگوست و مسیر او برای تبدیل شدن به پاپ جدید شامل سپری کردن دههها کار تبلیغی در پرو و ایفای یک نقش ارشد در کوریای رُم بوده است.
او که در چهارمین رأیگیری مجمع محرمانه انتخاب شد، اولین آگوستینی است که رهبری کلیسا را بر عهده میگیرد. رابرت پرووست که با نام پاپ لئون چهاردهم شناخته میشود، تعهد خود را نسبت به عدالت اجتماعی و طبق کارگر ابراز کرده که منعکسکننده میراث بخشنامه تاریخی پاپ لئون سیزدهم در سال 1891 در مورد تغییرات انقلابی است.
8. رویارویی هند و پاکستان
در ماه می 2025، یک حمله تروریستی در کشمیر تحت کنترل هند، شدیدترین درگیری میان هند و پاکستان را در 50 سال گذشته برانگیخت. برخلاف سال 2008، هند با حملاتی در داخل پاکستان تلافی کرد که منجر به تشدید سه روزه حملات موشکی و نبرد هوایی شد.
در حالیکه آتشبس با میانجیگری ترامپ، جنگ فوری را متوقف کرد، پس از آنکه نارندرا مودی، نخستوزیر هند، نقش ترامپ را در این موضوع انکار کرد، این اتفاق باعث ایجاد شکاف در روابط ایالات متحده و هند شد و تعرفههای تلافیجویانه آمریکا را به دنبال داشت. تنشها همچنان بحرانی هستند زیرا هند در حال بررسی تعلیق پیمان آبهای سِند است که به طور بالقوه میتواند از تأمین آب 80 درصد از مزارع پاکستان به عنوان سلاح استفاده کند و خطر بیثباتی بیشتر منطقهای را به همراه داشته باشد.
7. شدت گرفتن رقابت هوش مصنوعی
در 2025، شرکت چینی دیپسیک با انتشار یک مدل هوش مصنوعی با عملکرد مطلوب که ظاهرا نیاز به تراشههای پیشرفته شرکت آمریکایی انویدیا نداشت، تسلط ایالات متحده بر صنعت هوش مصنوعی را به چالش کشید. در حالیکه کارشناسان درباره ادعاهای عملکرد قابل توجه دیپسیک بحث میکردند، دولت ترامپ در ابتدا ممنوعیت صادرات نیمهرساناها را تشدید کرد و سپس به طور ناگهانی مسیر را معکوس کرد تا فروش تراشههای پیشرفته H200 انویدیا به چین را مجاز کند؛ موضوعی که نگرانیهای امنیت ملی در آمریکا را برانگیخت.
رقابت جهانی اکنون به سمت ادغام عملی هوش مصنوعی تغییر میکند؛ جایی که چین ممکن است در آن برتری داشته باشد. در بحبوحه این رقابت، ترسها همچنان ادامه دارد که هوش مصنوعی ممکن است به یک حباب اقتصادی فاجعهبار تبدیل شود یا به یک عامل مخرب بدل شود که منجر به جابهجایی گسترده مشاغل خواهد شد.
6. جنگ داخلی طاقتفرسا در سودان
جنگ داخلی تقریبا سهساله سودان میان نیروهای مسلح سودان جنوبی به رهبری ژنرال البرهان و گروه موسوم به نیروهای پشتیبانی سریع، به «جهنمی روی زمین» تبدیل شده است که هیچ برنده قطعی ندارد. نیروهای مسلح سودان جنوبی با حمایت مصر و روسیه مشروعیت خود را از شهر پورت سودان حفظ میکنند، در حالیکه نیروهای پشتیبانی سریع با حمایت امارات متحده عربی و اتیوپی، شهر دارفور را کنترل میکنند. تلفات انسانی فاجعهبار است؛ 400 هزار کشته، 12 میلیون آواره و قحطی گسترده.
پس از کشتار وحشتناک اکتبر در شهر الفاشر، چشمانداز صلح همچنان تاریک است. با توجه به اینکه جامعه بینالمللی قادر به برآورده کردن درخواستهای کمکرسانی نیست، سودان با احتمال تجزیه بالفعل روبهروست، زیرا درگیری همچنان با بنبست مواجه است.
5. برنامه صلح آمریکا در غزه
پس از دو سال جنگ، آتشبس دوم 2025 در ماه اکتبر از طریق میانجیگری ترامپ حاصل شد. این توافقنامه یک طرح سهمرحلهای را ترسیم میکند: آتشبس فوری و تبادل اسرا، خلع سلاح حماس از طریق یک نیروی بینالمللی و در نهایت بازسازی غزه. در حالیکه مرحله اول تا حدی تکمیل شده، پیشرفت بر سر آزادی اسرای باقیمانده متوقف شده است.
با وجود تأیید سازمان ملل متحد از یک نیروی تثبیتکننده و یک کمیته حکومتی جدید فلسطینی، صلح دائمی همچنان بعید است. حماس از خلع سلاح خودداری میکند، اسرائیل حملات هدفمند را از سر گرفته و هیچ کشوری هنوز برای مأموریت بینالمللی داوطلب نشده است.
4. به درازا کشیدن جنگ در اوکراین
در سال 2025، جنگ در اوکراین در بنبستی بیرحمانه باقی ماند. روسیه استان کورسک را بازپس گرفت، اما با وجود تلفات فاجعهبار تقریبا هزار سرباز در روز، دستاوردهای ارضی ناچیزی در داخل اوکراین به دست آورد. در حالیکه «عملیات تار عنکبوت» اوکراین در ماه ژوئن با موفقیت به پنج پایگاه هوایی روسیه حمله کرد، اما نتوانست بنبست نظامی را بشکند.
پایداری بلندمدت اوکراین توسط تغییرات سیاسی ایالات متحده تهدید میشود، زیرا رئیسجمهوری آمریکا با افزایش کمکها مخالفت میکند و کییف را به سمت آتشبس متمایل به روسیه تحت فشار قرار میدهد. با این حال، اتحادیه اروپا با یک وام حیاتی 105 میلیارد دلاری، دفاع اوکراین را تقویت و بخش زیادی از آینده مالی آن را تا سال 2027 تضمین کرد.
3. حملات اسرائیل و آمریکا علیه تأسیسات اتمی ایران
برخی جنگها بر حسب سال و برخی دیگر بر حسب روز سنجیده میشوند. رویارویی ژوئن بین اسرائیل و ایران در دسته دوم قرار میگیرد و به عنوان جنگ 12روزه شناخته میشود. این درگیری سالها در حال شکلگیری بود. اسرائیل مدتهاست که برنامه هستهای ایران و حمایت تهران از نیروهای مقاومت۹ ضد اسرائیلی در سراسر خاورمیانه را به عنوان یک تهدید وجودی میبیند.
پس از حملات حماس در 7 اکتبر 2023، لبنان، عراق، سوریه و یمن توسط اسرائیل هدف قرار گرفتند. در اکتبر 2024، حملات هوایی اسرائیل، تأسیسات موشکی ایران را هدف گرفت. عملیات ژوئن 2025 شامل حملات هوایی به تأسیسات هستهای و موشکهای بالستیک ایران و همچنین پایگاههای نظامی و مراکز فرماندهی و ترور سیاستمداران، رهبران نظامی و دانشمندان هستهای بود.
سپس در 22 ژوئن، بمبافکنهای B2 و موشکهای تاماهاک ایالات متحده به تأسیسات هستهای ایران حمله کردند. دونالد ترامپ ادعا کرد که این حمله برنامه هستهای ایران را کاملا نابود کرده است. اسرائیل و ایران در 24 ژوئن با آتشبس موافقت کردند. این امر باعث توقف جنگ شد اما اختلافات سیاسی اساسی را حلنشده باقی گذاشت.
2. استفاده چین از مواد معدنی کمیاب به عنوان سلاح
در سال 2025، چین با استفاده از تسلط خود بر زنجیره تأمین مواد معدنی کمیاب، جایگاهش را به عنوان یک ابرقدرت تثبیت کرد. پکن با کنترل 90 درصد از ظرفیت پالایش جهانی، دو بار دولت ترامپ را مجبور به عقبنشینی از سیاستهای تجاری تهاجمی کرد.
در ماه آوریل، چین در پاسخ به تعرفههای ایالات متحده، صادرات آهنربا و مواد معدنی را متوقف و با موفقیت واشنگتن را مجبور به عقبنشینی کرد. تا ماه اکتبر، پکن با تهدید به ایجاد اختلال در محصولات مرتبط با مواد معدنی کمیاب چینی، با محدودیتهای جدید صادرات تراشه از سوی آمریکا مقابله کرد. این اهرم اقتصادی، ایالات متحده را مجبور به تأخیر در کنترل صادرات کرد و نشاندهنده یک تغییر عمده بود که در آن کنترل چین بر منابع حیاتی، سلطه مالی سنتی آمریکا را به طور مؤثر خنثی میکرد.
1. اختلال ترامپ در سیاست خارجی آمریکا
در سال 2025، دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا، به وعدههای انتخاباتی خود مبنی بر برچیدن سیاست خارجی سنتی ایالات متحده عمل کرد و عملا به دوران صلح آمریکایی پایان داد. دوره دوم ریاستجمهوری او با خروج از توافق اقلیمی پاریس و سازمان بهداشت جهانی، تعطیلی آژانس توسعه بینالمللی ایالات متحده (USAID) و اعمال تعرفههای گسترده بر کشورها آغاز شد.
از نظر ژئوپلیتیکی، ترامپ اعضای ناتو را تحت فشار قرار داد تا هزینههای دفاعی را به 5 درصد از تولید ناخالص داخلی افزایش دهند و ادعاهایی را در مورد گرینلند و کانال پاناما مطرح کرد. در حالیکه ترامپ ادعا میکرد به چندین جنگ خارجی پایان داده است، منتقدان معتقدند که اقدامات او ثبات جهانی را تضعیف کرده است.
سیاست رئیسجمهوری ایالات متحده در اوکراین به نفع روسیه تلقی میشود و کاهش هزینههای داخلی او، بوروکراسی امنیت ملی را تضعیف کرده است. با وجود اظهاراتی مبنی بر عدم مداخله در کشورهای دیگر، ترامپ به تغییر رژیم در ونزوئلا تهدید کرده است.
چشمانداز جهانی از رهبری آمریکا به واقعیتی شکنندهتر و غیرقابل پیشبینیتر تغییر یافته و دولت ایالات متحده را از نظر ساختاری تضعیف کرده و اتحادهای بینالمللی آن را اساسا تغییر داده است.
محمدرضا قاسمی