لبنان؛ پایان سیاست مماشات؟

پیام سپاهان - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
شهاب شهسواری| در شرایطی که نزدیک به دو هفته به سالروز آتش بس اسرائیل و حزب الله لبنان باقی مانده است در روزهای اخیر حملات اسرائیل به جنوب لبنان با شدتی بسیار بالا ادامه دارد. در شرایطی که دولت لبنان نیمه تابستان امسال بدون مشارکت جنبش امل و حزب الله در جلسه کابینه طرحی را برای خلع سلاح مقاومت تصویب کرد، اما به نظر می رسد استمرار حملات اسرائیل به لبنان باعث شده است تا دولت لبنان در ادامه مسیر برای فشار به حزب الله دچار تردید شود. در طول یک سال گذشته اسرائیل به صورت پیوسته جنوب لبنان را بمباران کرده است و به هیچ یک از مفاد آتش بس لبنان پایبند نماند. حملات اسرائیل به جنوب لبنان با واکنش گسترده سران لبنان مواجه شده است.
روز پنج شنبه جوزف عون، رئیس جمهور لبنان در اظهاراتی در واکنش به حملات گسترده هوایی اسرائیل به جنوب لبنان این حملات را «جنایت کامل»، «نقض حقوق بین الملل» و «جنایت فجیع سیاسی» توصیف کرد. وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز با صدور بیانیه ای در محکومیت این اقدام ها نوشت که این حملات «هدفی جز تضعیف حاکمیت و امنیت لبنان و جلوگیری از بازسازی و عمران» لبنان ندارند.
ارتش اسرائیل در حملات خود به لبنان، که از اکتبر 2023 آغاز شد و در سپتامبر 2024 به یک حمله تمام عیار تبدیل شد، بیش از 4000 نفر را کشته و نزدیک به 17000 نفر را زخمی کرده است. اسرائیل ادعا می کند که یک سال پس از آتش بس لبنان، حزب الله در حال بازسازی زیرساخت ها و توانمندی های نظامی خود است و به همین دلیل هشدار داده است که به زودی جنگ علیه لبنان را از سر خواهد گرفت. اقدام های اسرائیل در حمله به لبنان و تهدید به از سرگیری جنگ تمام عیار در شرایطی اتفاق می افتد که حزب الله و مقام های لبنان تاکید می کنند که لبنان در طول یک سال گذشته تعهدات خود را به مفاد آتش بس آذر 1403 و قطعنامه 1701 شورای امنیت سازمان ملل متحد حفظ کرده است. هفته گذشته خبرگزاری رویترز در گزارشی به نقل از منابع آگاه در مورد پیشرفت ارتش لبنان در انهدام انبارهای سلاح حزب الله در جنوب رودخانه لیتانی نوشت: «ارتش لبنان به دلیل عجله برای عمل به ضرب الاجل پایان سال برای خلع سلاح شبه نظامیان شیعه (حزب الله) در جنوب کشور، تحت توافق آتش بس با اسرائیل، آنقدر انبارهای تسلیحات حزب الله را خنثی کرده که دیگر مهمات انفجاری ندارد.» این گزارش ادامه می دهد: «بر اساس اعلام ارتش ایالات متحده، ارتش لبنان از زمان آتش بس در اواخر نوامبر 2024، تقریباً 10 هزار راکت و 400 موشک را پاکسازی کرده است.»
اما هیچ یک از این اقدام های دولت و ارتش لبنان باعث نشده است تا حملات اسرائیل به جنوب لبنان متوقف شود و اسرائیل برای عقب نشینی از خاک لبنان اعلام آمادگی کند. بر عکس اتفاقی که در میدان افتاده است تشدید حملات اسرائیل به جنوب لبنان، کشتار غیرنظامیان در این حملات و تهدید به از سرگیری جنگ فراگیر است. این رویکرد اسرائیل باعث شده است تا دولت لبنان نسبت به اهداف واشنگتن و تل آویو بیش از پیش تردید کند و خواستار فشار بیشتر جامعه جهانی بر اسرائیل برای توقف حملات و عقب نشینی از خاک لبنان شود. این رویکرد دولت لبنان تحولی جدی نسبت به تصمیم سه ماه پیش این دولت برای اجرای مو به موی طرح آمریکا برای خلع سلاح حزب الله تلقی می شود. دولت لبنان با آزمون و خطا به این نتیجه رسید که نمی تواند با پیروی از خواسته های آمریکا، اسرائیل را وادار به توقف حملات کند. دستور رئیس جمهور لبنان به ارتش برای مقابله با تجاوزهای اسرائیل، هر اندازه هم که نمادین و نمایشی باشد، یک شاهد معتبر مبنی بر ناامیدی لبنان از جدیت واشنگتن در کنترل اسرائیل تلقی می شود.
جوزف عون، رئیس جمهور لبنان در واکنش به حملات پنج شنبه گذشته اسرائیل به جنوب لبنان گفت: «آنچه اسرائیل امروز در جنوب لبنان انجام داد، طبق قوانین بین المللی یک جنایت کامل و یک جنایت سیاسی فجیع است.» عون تاکید کرد: «هر بار که ما آمادگی خود را برای مذاکرات صلح ابراز می کنیم، اسرائیل تجاوزات خود را تشدید می کند.» در روزهای گذشته خبرهایی در مورد شکل گیری یک چارچوب مذاکراتی جدید میان اسرائیل و لبنان برای حل و فصل اختلاف ها منتشر شده است. آمریکا در طول هفته های اخیر ضمن انتقال ضرب الاجل های جدید اسرائیل برای خلع سلاح کامل حزب الله، فشار را بر دولت لبنان برای مذاکره مستقیم با اسرائیل تشدید کرده است. تام باراک، فرستاده آمریکا در جمع خبرنگاران گفته است: «چرا دولت لبنان گوشی را بر نمی دارد؟ دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، تماس می گیرد و سپس با شی جین پینگ، رئیس جمهور چین، تماس می گیرد. آیا رئیس جمهور عون نمی تواند گوشی را بردارد و با نتانیاهو تماس بگیرد و بگوید: بیایید این مسخره بازی را تمام کنیم، بیایید این موضوع را تمام کنیم؟» رسانه های اسرائیلی همچنین گزارش داده اند که تام باراک، تهدید اسرائیل مبنی به ازسرگیری جنگ را به بیروت منتقل کرده است. به نوشته رسانه های اسرائیلی تام باراک به لبنان هشدار داده است که اگر تا پایان ماه نوامبر (20 روز دیگر) اقدام عملی جدی برای خلع سلاح حزب الله صورت نگیرد، ارتش اسرائیل آماده از سرگیری جنگ تمام عیار علیه لبنان است.
همزمان رئیس جمهور لبنان اعلام کرده است که اسرائیل حتی به پیشنهاد مذاکره مستقیم هم واکنش مثبتی نشان نداده است. عون در اظهاراتی تاکید کرد: «گزینه مذاکره ای که برای پایان دادن به اشغالگری به آن دعوت شده ایم، یک گزینه ملی و جامع لبنانی است.» اما او در ادامه گفت: «اسرائیل هنوز موضع خود را در قبال مذاکره مشخص نکرده است و به تجاوزات خود ادامه می دهد.»
نیروهای حافظ صلح سازمان ملل متحد در لبنان (یونیفل) اعلام کردند که حملات اسرائیل، جان غیرنظامیان را به خطر می اندازد و تلاش های ارتش لبنان برای اعمال کنترل بر «تسلیحات و زیرساخت های غیرمجاز» در جنوب این کشور را تضعیف می کند؛ این اشاره ای محتمل به حزب الله است. یونیفل اظهار داشت: «هرگونه اقدام نظامی، به ویژه در چنین مقیاس مخربی، ایمنی غیرنظامیان را تهدید می کند و پیشرفت حاصله در جهت دستیابی به یک راه حل سیاسی و دیپلماتیک را از بین می برد.»
واکنش ایران به تشدید تنش در جنوب لبنان
در پی حملات روز پنج شنبه اسرائیل به جنوب لبنان، وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران تجاوز نظامی اسرائیل علیه مناطق مختلف لبنان را به شدت محکوم کرد. وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران مسئولیت سازمان ملل متحد، جامعه جهانی و کشورهای منطقه را برای مقابله با جنگ افروزی رژیم اشغالگر و مؤاخذه و مجازات این رژیم خاطرنشان کرد و نسبت به پیامدهای خطرناک بی کیفرمانی این رژیم و تداوم سیاست های جنگ افروزانه و توسعه طلبانه آن بر صلح و امنیت منطقه ای هشدار داد. بر اساس این بیانیه حملات نظامی رژیم صهیونیستی علیه لبنان، که فقط از زمان تفاهم آتش بس در نوامبر 2024 تاکنون منجر به شهید و زخمی شدن بیش از هزار نفر از شهروندان بی گناه لبنانی و تخریب زیرساخت ها و اماکن مسکونی شده است، تجاوزی آشکار علیه حاکمیت ملی و تمامیت سرزمینی یک کشور مستقل بوده و جنایتی شنیع علیه صلح و امنیت بین المللی محسوب می شود. این حملات جنایتکارانه که بدون تردید با حمایت و همدستی همه جانبه آمریکا طراحی و اجرا می شود نشانه دیگری از ماهیت جنایتکار، تروریستی و سیطره جوی رژیم صهیونیستی است و هدفی جز تضعیف حاکمیت و امنیت لبنان و جلوگیری از بازسازی و عمران این کشور ندارد. وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران ضمن تسلیت شهادت شهروندان لبنانی در جریان حملات وحشیانه رژیم صهیونیستی، بر همبستگی با دولت و مردم لبنان در برابر تجاوزهای جنایتکارانه این رژیم و نیز حمایت از مقاومت مشروع لبنان و تلاش های این کشور برای صیانت از حاکمیت، امنیت و تمامیت سرزمینی خود تأکید می کند.»
جمهوری اسلامی ایران تصریح کرده است که ضرب الاجل های آمریکا را برای خلع سلاح حزب الله لبنان به رسمیت نمی شناسد. علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی که از زمان انتصابش به این مقام تاکنون دو بار به لبنان سفر کرده است، در اظهاراتی گفت: «آمریکا نماینده ای به نام باراک در لبنان دارد. او راحت حرف می زند و خوب نیات آمریکایی ها را می گوید. همان اول که آمده بود گفته بود 60 روز بیشتر وقت ندارید، اینهایی که ما می گوییم را باید اجرا کنید: خلع سلاح حزب الله و فلان و فلان. و بعد فهمید اینجا از آن جاهایی نیست که دستور دهد، عصبانی شد و دو سه فحش هم به بقیه داد. اخیراً هم آمده گفته این آخرین بار است: یا این حرف هایی که می گوییم گوش می کنید یا دیگر خود دانید. خود دانید یعنی اینکه به اسرائیل می گوییم بزنندتان.» ایران بارها اعلام کرده است که با تحمیل نظرات خارجی به دولت لبنان مخالف است و هر تصمیمی را که به صورت جمعی با توافق تمام طوایف و گروه های لبنانی در داخل این کشور گرفته شود خواهد پذیرفت.
دستور رئیس جمهور برای مقابله با اسرائیل
حمله دو هفته پیش اسرائیل به جنوب لبنان که باعث کشته شدن یک کارمند شهرداری در شهرک بلیدا شد، باعث خشم مقام های لبنان شد. جوزف عون، رئیس جمهور، روز 8 آبان در دیدار با ژنرال رودولف هیکل، فرمانده ارتش لبنان در کاخ بعبدا، از ارتش خواست تا با هرگونه تجاوز اسرائیل به اراضی آزادشده جنوبی، در دفاع از خاک لبنان و امنیت شهروندان، مقابله کند. در این دیدار ژنرال هیکل، رئیس جمهور را در جریان جزئیات تجاوز اسرائیل قرار داد که 7 آبان در شهرک بلیدا رخ داد و به شهادت ابراهیم سلامه، یکی از کارکنان شهرداری، در حین انجام وظیفه حرفه ای خود منجر شد. نواف سلام، نخست وزیر لبنان نیز هفته گذشته در اظهاراتی خواهان فشار کشورهای عربی به جامعه بین المللی برای خروج اسرائیل از خاک لبنان شد. سلام گفت: «ما از کشورهای عربی می خواهیم که به جامعه بین المللی فشار بیاورند تا اسرائیل را مجبور به عقب نشینی از خاک لبنان کنند.» نواف سلام تأکید کرد لبنان به توافق نامه طائف و قطعنامه 1701 متعهد است و مصمم است حاکمیت خود را احیا کند و آن را در سراسر خاک خود گسترش دهد.
این دستور رئیس جمهور لبنان یک تحول مهم در سیاست بیروت در قبال اسرائیل و آمریکا بود. به نظر می رسد که دولت لبنان پس از نزدیک به یک سال مماشات با واشنگتن در خصوص آتش بس، به این نتیجه رسیده است که سیاست مماشات و پذیرش یکجانبه خواسته های واشنگتن راه به جایی نمی برد و امکان اجرای آتش بس از طریق سیاست مماشات وجود ندارد. وقایع یک سال گذشته به دولت لبنان ثابت کرده است که واشنگتن هیچ تمایلی به فشار بر تل آویو برای توقف اقدام های نظامی در جنوب لبنان و عقب نشینی از خاک لبنان ندارد و صرفاً برای تضعیف مقاومت در لبنان تلاش می کند. تصور ابتدایی دولتمردان لبنانی این بود که آمریکا در صورت پذیرش شرط خلع سلاح حزب الله، اسرائیل را وادار به توقف حملات خواهد کرد، اما بعد از گذشت سه ماه از تصویب طرح انحصار سلاح، هیچ اقدام قاطعی از سوی واشنگتن برای توقف حملات اسرائیل صورت نگرفته است.
تهدیدهای اسرائیل و آمریکا
همزمان با تحول در دیدگاه دولت لبنان، آمریکا و اسرائیل فشارها را برای خلع سلاح فوری حزب الله افزایش داده اند. این در حالی است که مقام های اسرائیلی به وضوح اعلام کرده اند که هیچ قصدی برای عقب نشینی از خاک لبنان و توقف حملات به جنوب لبنان ندارند. هفته گذشته یسرائیل کاتس، وزیر جنگ رژیم صهیونیستی در اظهاراتی تهدیدآمیز اعلام کرد که ارتش این رژیم قصد ندارد حملات خود به لبنان را متوقف کند یا از مناطق موسوم به «کمربند امنیتی» در جنوب لبنان خارج شود. کاتس ضمن تهدید لبنان به از سرگیری حملات اسرائیل به بیروت گفت: «آمریکا در حال اعمال فشار بر دولت لبنان برای خلع سلاح حزب الله است و ما در حال حاضر به این روند فرصت می دهیم.»
رسانه های مختلف گزارش داده اند که همزمان با تشدید حملات اسرائیل به جنوب لبنان، واشنگتن هم ضرب الاجل هایی را برای دولت لبنان تعیین کرده است. العربیه گزارش داد تام باراک، فرستاده آمریکا، مهلت «کوتاهی» به لبنان برای اقدام در زمینه خلع سلاح حزب الله داده و تاکید کرده است که اسرائیل خود را برای یک جنگ جدید علیه لبنان آماده می کند. شبکه 13 رژیم اسرائیل به نقل از منابع نزدیک به ارتش رژیم اسرائیل گزارش داد که ارتش خود را برای یک دور نبرد چندروزه با حزب الله آماده می کند و اسرائیل تهدید به از سرگیری بمباران لبنان را افزایش داده و امیدوار است که فشار بر دولت لبنان منجر به خلع سلاح حزب الله شود. این شبکه صهیونیستی همچنین اعلام کرد که تام باراک فرستاده آمریکا به ارتش لبنان مهلتی تا پایان ماه نوامبر داده است تا در مورد مسئله سلاح های حزب الله تغییری ایجاد کند. باراک افزوده است که اگر این اتفاق نیفتد، اسرائیل قادر به انجام حملات خواهد بود و آمریکا این امر را درک خواهد کرد. این شبکه افزود که آمریکا از رژیم اسرائیل خواسته است تا پایان این مهلت، حملات خود را در لبنان متوقف کند و پس از آن، هرگونه حمله رژیم اسرائیل قابل درک خواهد بود.
نامه سرگشاده حزب الله
حزب الله روز پنجشنبه در واکنش به تجاوز مستمر اسرائیل به لبنان خواستار یکپارچگی صفوف لبنانی ها در برابر تجاوزات اسرائیل در جنوب لبنان شد و هرگونه مذاکرات سیاسی با تل آویو را رد کرد. حزب الله در نامه ای سرگشاده خطاب به جوزف عون، رئیس جمهور، نواف سلام، نخست وزیر، نبیه بری، رئیس پارلمان و مردم لبنان گفت: «مرحله کنونی، مستلزم وحدت ملی برای مقابله با تجاوز و رد هرگونه لغزش به سمت مذاکرات سیاسی جدید با دشمن است.» این گروه بر «تعهد خود به تفاهم ملی، حفاظت از حاکمیت، و حفظ امنیت و ثبات در لبنان» تحت توافق آتش بسی که اواخر سال 2024 با اسرائیل به دست آمد، تاکید کرد. حزب الله اظهار داشت: «لبنان و حزب الله از زمان تصویب قطعنامه 1701 سازمان ملل به مفاد آن پایبند بوده اند، در حالی که دشمن صهیونیستی (اسرائیل) به تجاوزات زمینی، دریایی، و هوایی خود ادامه داده است.» بر اساس توافق آتش بس، ارتش اسرائیل قرار بود در ژانویه امسال از جنوب لبنان خارج شود، اما تنها به صورت جزئی عقب نشینی کرد و همچنان حضور نظامی خود را در پنج پاسگاه مرزی حفظ کرده است. ارتش اسرائیل روزانه حملات هوایی را در سراسر خاک لبنان انجام می دهد که نقض توافق آتش بس است. حزب الله گفت: «اسرائیل به توافق توقف خصومت ها عمل نکرده، بلکه به تلاش ها برای باج گیری سیاسی و تحمیل شرایطی که منافعش را تامین کند، ادامه داده است.» این گروه تاکید کرد که طرح دولت لبنان برای انحصار سلاح باید بخشی از «یک استراتژی ملی جامع برای دفاع و حفاظت از حاکمیت» باشد، نه اینکه نتیجه «فشارهای خارجی» باشد.
شکست طرح انحصار سلاح؟
پس از توافق آتش بس سال گذشته در 7 آذر 1403 (27 نوامبر) و روی کار آمدن دولت تحت حمایت غرب و عربستان سعودی به ریاست جوزف عون، تصور می شد که فرآیند خلع سلاح حزب الله لبنان با جدیت بیشتری پیگیری شود. حزب الله لبنان که در ماه های پایانی جنگ آسیب های شدیدی تحمل کرده بود و بخش بزرگی از شبکه رهبری و فرماندهی نظامی خود را از دست داده بود، در شرایط ضعف قرار داشت. با پذیرش طرح آتش بس حزب الله لبنان پذیرفت که به شمال رود لیتانی در خاک لبنان عقب نشینی کند و انبارهای مهمات خود را در جنوب این رودخانه به ارتش لبنان واگذار کند. دولت های غربی و اسرائیل این موقعیت را فرصت بسیار خوبی برای عملی کردن خواسته همیشگی خود برای خلع سلاح کامل حزب الله می دانستند. دولت لبنان در 14 مرداد (5 اوت) طرحی را، براساس پیش نویس پیشنهادی تام باراک، فرستاده ویژه ایالات متحده، برای قرار دادن تمامی سلاح ها - از جمله سلاح های تحت کنترل حزب الله - تحت کنترل دولت تصویب کرد و ارتش را موظف کرد که این طرح را پیش از پایان سال 2025 تدوین و اجرا کند.
این طرح با مخالفت حزب الله لبنان مواجه شد که معتقد است سلاح مقاومت برای مقابله با تجاوزها و اشغال گری اسرائیل است. حزب الله لبنان معتقد بود که به جای پذیرش طرح تحمیلی آمریکا برای خلع سلاح حزب الله، مسئله کنترل تسلیحات باید در قالب «گفت وگوهای استراتژی دفاع ملی» بین تمامی احزاب، گروه ها و طوایف لبنانی صورت بگیرد. دولت لبنان تا پیش از این اصرار داشت که فرآیند انحصار سلاح در اختیار دولت بر اساس طرح آمریکا پیش برود. اما به نظر می رسد که استمرار نقض آتش بس توسط اسرائیل و ادامه اشغال گری پنج نقطه استراتژیک در خاک لبنان، باعث شده است تا دولت لبنان نسبت به جدیت آمریکا در اجرای طرح آتش بس تردید کند. دستور رئیس جمهور لبنان به ارتش برای مقابله با تجاوزهای اسرائیل به خاک لبنان، هرچند ممکن است صرفاً اقدامی نمادین و ابراز خشم نسبت به نقض مستمر آتش بس باشد، اما یک تحول اساسی در دیدگاه دولت لبنان تلقی می شود. حزب الله لبنان از این دستور رئیس جمهور لبنان استقبال کرد.
نعیم قاسم، دبیرکل حزب الله لبنان، بارها این اقدام را رد کرده و اصرار دارد که نیروهای اسرائیلی باید قبل از زمین گذاشتن سلاح، به طور کامل از خاک لبنان عقب نشینی کنند. قرار است کابینه لبنان روز پنجشنبه برای بحث در مورد دومین گزارش توجیهی ارتش در مورد روند خلع سلاح تشکیل جلسه دهد. حزب الله با تاکید بر اینکه «دشمن اسرائیلی تنها حزب الله را هدف قرار نمی دهد، بلکه تمام اجزای لبنان را مورد حمله قرار می دهد»، تصریح کرد که «حق مشروع برای مقاومت در برابر اشغالگری و تجاوز در کنار ارتش و مردم» را دارد. مقامات لبنانی بلافاصله در مورد این نامه اظهارنظری نکردند.
بازار