بزرگنمايي:

پیام سپاهان - فرهیختگان /متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
علی ملکی| یک سال از حادثه تلخ سقوط بالگرد حامل سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور شهید و همراهان ایشان در 30 اردیبهشت 1403 که به شهادت آن‌ها منجر شد، می‌گذرد و همچنان برخی در حال تولید ابهام از حادثه هستند. این در حالی است که گزارش نهایی ستاد کل نیرو‌های مسلح در شهریورماه 1403 منتشر شد و بر اساس آن ابعاد مختلف حادثه توسط متخصصان کشوری و لشکری بررسی شده و به‌روشنی اعلام داشته که علت اصلی سقوط، «شرایط پیچیده اقلیمی و جوّی منطقه» و تشکیل ناگهانی «توده غلیظ مه متراکم و بالارونده» بوده است. در این گزارش با استناد به شواهد مستدل، از جمله بررسی سامانه‌های فنی بالگرد، اسناد پروازی، داده‌های ضبط‌شده و آزمایش‌های پزشکی‌قانونی تأکید می‌شود که هرگونه شائبه نقص فنی، خراب‌کاری، جنگ الکترونیک یا اقدام تروریستی مردود است. با این حال طی این یک‌سال به‌ویژه در روز‌های اخیر برخی افراد و جریان‌های سیاسی، از جمله تعدادی از نمایندگان مجلس و مقامات دولت سیزدهم با طرح ادعا‌هایی نظیر ترور یا دخالت خارجی اقدام به تشکیک در این گزارش رسمی کرده‌اند. این اظهارات که دلسوزانه یا مغرضانه در محافل عمومی مطرح شده‌اند، نه‌تنها با یافته‌های رسمی در تعارض هستند، بلکه به التهاب افکار عمومی، تضعیف مرجعیت نهاد‌های رسمی و خدشه به اعتماد پایگاه اجتماعی نظام منجر می‌شوند. 
چرا گزارش رسمی ستاد کل نیرو‌های مسلح نادیده گرفته شد؟
حدود سه ماه پس از تراژدی سقوط بالگرد حامل رئیس دولت سیزدهم، ستاد کل نیرو‌های مسلح گزارش نهایی خود را درباره این سانحه منتشر کرد. این گزارش که حاصل تلاش تیمی از کارشناسان در زمینه‌های فنی، مهندسی، الکترونیکی و هواشناسی بود با دقت به جزئیات تمامی جنبه‌های حادثه یکشنبه‌شب را بررسی کرد. 
بر اساس این گزارش، اسناد مربوط به تعمیر و نگهداری بالگرد از بدو خرید تا زمان سانحه مورد ارزیابی قرار گرفت و هیچ‌گونه نقص یا تخطی از استاندارد‌ها مشاهده نشد. همچنین بررسی سوابق تعمیرات بالگرد در چهار سال گذشته نشان داد که تمام اقدامات مطابق با پروتکل‌های استاندارد انجام شده است. مراحل مربوط به مأموریت پروازی از درخواست بالگرد توسط دفتر ریاست‌جمهوری تا اعزام آن از تهران به تبریز، سوخت‌گیری و اجرای مأموریت همگی منطبق بر آیین‌نامه‌ها و ضوابط لازم بود. داده‌های مسیر پروازی از جمله نقشه‌های پرواز و اطلاعات ثبت‌شده در آی‌پد خلبان تأیید کرد که بالگرد دقیقاً در مسیر تعیین‌شده حرکت کرده و هیچ انحرافی از برنامه نداشته است. قطعات باقی‌مانده از بالگرد شامل موتور‌ها، سامانه‌های انتقال قدرت و تجهیزات الکترونیکی به‌دقت آزمایش شدند و هیچ‌گونه عیبی که بتواند به سانحه منجر شود یافت نشد. 
گزارش‌های هواشناسی نیز نشان داد که شرایط جوی در لحظه سانحه به‌ویژه تشکیل ناگهانی مه غلیظ در منطقه با وضعیت ثبت‌شده در روز حادثه همخوانی دارد. داده‌های ضبط‌شده از بالگرد همراه نیز حاکی از آن بود که هیچ پیام اضطراری از سوی خلبان اعلام نشده است. علاوه بر این آزمایش‌های پزشکی قانونی روی پیکر شهدا هیچ مورد مشکوکی از جمله آثار سم یا آسیب غیرطبیعی نشان نداد. بررسی‌های تخصصی همچنین هرگونه احتمال خراب‌کاری، اقدام تروریستی یا دخالت خارجی مانند استفاده از سامانه‌های آفندی، پدافندی، جنگ الکترونیک یا لیزر را به طور کامل رد کرد. در نهایت گزارش با قاطعیت نتیجه گرفت که عامل اصلی سقوط شرایط پیچیده جوی منطقه و تشکیل ناگهانی توده مه غلیظ و بالارونده بود که منجر به برخورد بالگرد با کوه شد. این یافته‌ها با روایت رئیس‌دفتر رئیس‌جمهور، اسماعیلی هم‌راستا است. او روز پنجشنبه اول خرداد در گفت‌وگویی شرح داد که در مسیر بازگشت از دیدار با رئیس‌جمهور آذربایجان بالگرد حامل رئیس‌جمهور به طور ناگهانی وارد منطقه‌ای با مه غلیظ شد و تنها 30 ثانیه پس از آن ارتباط با بالگرد قطع شد. 
مطالباتی که علیه نظام سیاسی حرکت کرد
با وجود انتشار این گزارش، برخی چهره‌های سیاسی از جمله نمایندگان مجلس مانند کامران غضنفری و حمید رسایی و همچنین برخی فعالان سیاسی در فضای مجازی، اقدام به طرح ادعا‌هایی کرده‌اند که سانحه را نتیجه ترور یا دخالت خارجی، از جمله همکاری رژیم‌صهیونیستی و جمهوری آذربایجان معرفی می‌کنند. غضنفری در همایشی مدعی شده که «رئیس‌جمهور با همکاری رژیم علی‌اف به شهادت رسیده و این موضوع به دلیل مصلحت‌اندیشی اعلام نشده است.» رسایی نیز با طرح سؤالی درباره حادثه آن را به حذف یک رئیس‌جمهور انقلابی در راستای سناریو‌های منطقه‌ای دشمن مرتبط دانسته است. محسن منصوری، معاون اجرایی رئیس‌جمهور هم به‌تازگی در گفت‌وگویی از یک‌سو بر اکتفا به گزارش رسمی تأکید می‌کند و از سوی دیگر با تأیید «شبهات و ابهامات زیاد» درباره این سانحه دوباره به ابهامات وزن می‌دهد. 
این دست ادعا‌ها که بعضاً در قالب مطالبه‌گری مطرح می‌شوند نه‌تنها فاقد مستندات معتبرند، بلکه با گزارش رسمی در تضاد کامل قرار دارند. حتی برخی از نزدیکان رئیس‌جمهور شهید از جمله محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با انتشار محتوایی در فضای مجازی که شهادت رئیس‌جمهور را با ترور شخصیت‌هایی مانند حاج‌قاسم سلیمانی و اسماعیل هنیه مقایسه می‌کند به طور غیرمستقیم به این شبهات دامن زده‌اند. این رویکرد‌ها فارغ از انگیزه‌های احتمالی از جمله آگاهانه و غیرآگاهانه پیامد‌های خطرناکی به همراه دارند. 
مرجعیت‌زدایی از نهاد‌های رسمی
یکی از مهم‌ترین پیامد‌های این تشکیک‌ها خدشه به مرجعیت نهاد‌های رسمی نظام به‌ویژه ستاد کل نیرو‌های مسلح است. این نهاد به‌عنوان مرجع قانونی و رسمی بررسی سانحه با کار کارشناسی، گزارشی فنی ارائه کرده است. زیرسؤال‌بردن این گزارش بدون ارائه شواهد معتبر نه‌تنها جایگاه نهاد‌های مسئول را تضعیف می‌کند، بلکه به القای بی‌اعتمادی به ساختار‌های نظام منجر می‌شود. همان‌طور که سردار سنایی‌راد، معاون سیاسی دفتر عقیدتی - سیاسی فرماندهی کل قوا در یادداشتی برای روزنامه جوان اشاره کرده در همه نظام‌های سیاسی، بیانیه‌های رسمی مرتبط با امنیت ملی قطعیت داشته و تشکیک در آن‌ها خط‌قرمز محسوب می‌شود. این رویه در کشور‌های با نظام‌های سیاسی - اقتصادی آزاد نیز رعایت می‌شود. 
چهره‌هایی که این ادعا‌ها را مطرح می‌کنند، یا در دولت هستند و یا در مجلس، یعنی دسترسی بیشتری نسبت به دیگران به اطلاعات موثق دارند و انتظار می‌رود طرح ادعا‌هایشان درباره حوادث این‌چنینی مستند و مستدل باشد، در غیر این صورت این رفتار‌ها صرفاً بازی با افکار عمومی تلقی خواهد شد. 
پایگاه اجتماعی نظام نیازمند تقویت است نه تضعیف
یکی دیگر از پیامد‌های این شبهه‌افکنی‌ها تأثیر منفی بر اعتماد و اعتقاد پایگاه اجتماعی نظام به‌ویژه قشر متدین و انقلابی است. طرح ادعا‌هایی مبنی بر ترور یا مصلحت‌اندیشی نظام در عدم اعلام واقعیت، روحیه این نیرو‌ها را تضعیف می‌کند. این در حالی است که ایران بار‌ها جدیت و صراحت خود را در برابر خراب‌کاری‌ها نشان داده است. عملیات نظیر وعده صادق، حمله به پایگاه عین‌الاسد و پاسخ به حمله به کنسولگری ایران در دمشق نمونه‌هایی از این قاطعیت در برابر اقدامات خصمانه هستند. القای اینکه نظام در برابر یک اقدام احتمالی تروریستی علیه رئیس‌جمهور خود دچار محافظه‌کاری شده هیچ عایدی‌ای جز تضعیف تصویر نظام در میان مردم ندارد. 
بازی در زمین اغیار
تشکیک در گزارش رسمی به‌ویژه با طرح ادعا‌های بدون سند، دست ایران‌ستیزان را برای ضربه به سرمایه‌های اجتماعی کشور بازتر می‌کند. القای ضعف، ترس، یا محافظه‌کاری در نهاد‌های نظامی و رسمی، دقیقاً در راستای طرح دشمن برای تضعیف اقتدار نظام و ایجاد خودتحقیری در داخل است و این‌گونه ادعا‌ها با القای ضعف نظام، به دشمن صهیونیستی که در شرایط ناپایداری به سر می‌برد، فرصت قدرت‌نمایی می‌دهد. این در حالی است که نظام اسلامی، با اجرای عملیات نظیر وعده صادق 2 نشان داده که در برابر اقدامات دشمن کوتاه نمی‌آید. 
به نظر می‌رسد برخی از این اظهارات بیش از آن که بر اساس تحلیل فنی یا شواهد مستدل باشند از دریچه سیاسی مطرح می‌شوند. اگر بخواهیم خیلی بدبینانه به این ادعا‌ها نگاه کنیم برخی جریان‌های سیاسی با طرح شبهات به دنبال بهره‌برداری سیاسی از جمله تضعیف دولت یا ایجاد التهاب در جامعه‌اند. این جریان‌ها، گاه با مرتبط کردن حادثه به مسائل منطقه‌ای یا ادعای ممانعت دولت از اجرای عملیات نظامی سعی در پیشبرد اهداف سیاسی خود دارند. این رویکرد نه‌تنها به حل مسئله کمکی نمی‌کند بلکه با سیاسی‌سازی یک تراژدی ملی به وحدت و انسجام جامعه آسیب می‌رساند. 
آزمون انسجام انقلابی
در شرایط حساس کنونی که ارکان کشور در حال دست‌وپنجه نرم کردن با بمباران رسانه‌ای ترامپ و کارگزارانش است، حفظ انسجام ملی و تقویت اعتماد عمومی به نهاد‌های رسمی بیش‌ازپیش اهمیت دارد. ازاین‌رو انتظار می‌رود همه جریان‌های سیاسی به‌ویژه افرادی که خود را در جایگاه مطالبه‌گری انقلابی می‌بینند با رعایت خطوط قرمز امنیت ملی از طرح ادعا‌های غیرمستند پرهیز کنند. دستگاه قضایی نیز می‌تواند با ورود به این موضوع مانع از تداوم شبهه‌افکنی‌هایی شود که به تشویش اذهان عمومی و تضعیف مرجعیت نظام منجر می‌شود. سردار سنایی‌راد، فرکانس این ادعا‌ها را به‌قدری خطرناک می‌بیند که در یادداشتش پیشنهاد می‌دهد ورود مدعی‌العموم، حتی در صورت عدم شکایت نهاد‌های نظامی می‌تواند به جلوگیری از این روند کمک کند. 
حادثه سقوط بالگرد رئیس‌جمهور شهید یک تراژدی ملی بود که با بررسی‌های دقیق و انتشار گزارش رسمی ابعاد آن به طور کامل روشن شده است. طرح شبهات غیرمستند نه‌تنها به حل مسئله کمکی نمی‌کند، بلکه به اعتماد عمومی، انسجام بدنه انقلابی و جایگاه نظام در برابر دشمنان آسیب می‌رساند. حداقلی‌ترین انتظاری که یک نظام سیاسی می‌تواند از بدنه نزدیک به خودش داشته باشد احترام به گزارش رسمی و پرهیز از حاشیه‌سازی است تا به حفظ وحدت ملی و تقویت نظام کمک کنند. 
بازار