پیام سپاهان - یارانه های جدید که از سال 1400 به حساب شهروندان واریز شد حدود 30 درصد بیشتر از یارانه های سابق بود. این در حالی است که تورم در این چند سال بیش از 50 درصد افزایش یافته است. بنابراین، یارانه ها قدرت تامین هزینه های ناشی از تورم را ندارند.

به گزارش خبر فوری، چندی پیش رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور در پیامی توئیتری از آغاز اجرای فراگیر طرح کالابرگ الکترونیک برای سه دهک اول درآمدی خبر داد. داوود منظور اعلام کرد که افزایش 20 درصدی مبلغ یارانه در صورت استفاده از کالابرگ برای خرید 9 قلم کالای اساسی مشمول طرح کالابرگ الکترونیک (یعنی شیر، پنیر، ماست، روغن، برنج، مرغ، تخم‌مرغ، ماکارونی، قندوشکر) انجام خواهد شد ( اینجا بخوانید).
مدتی پیش از آن هم، دولت طرح هایی را جهت سامان دادن به وضعیت یارانه ها ارائه داد که البته این طرح ها و ایده‌ها تاکنون عملی نشده اند ( اینجا بخوانید). مشخص است که دولت نیز ضرورت تغییر شرایط و سیستم یارانه های نقدی و غیرنقدی را درک کرده است. نرخ یارانه ماهیانه به هیچ وجه با خرج ماهیانه خانواده ها مطابقت ندارد (برای نمونه اینجا را بخوانید). از طرف دیگر، طرح کالابرگ که قرار بود جای طرح یارانه نقدی را قرار بگیرد تاکنون جواب نداده است. بر اساس این طرح، دولت بخشی از یارانه نقدی را به صورت کالابرگ به دهک های پایین درآمدی اعطاء کرده و مابقی را به صورت نقدی به مردم می دهد. بر اساس گزارش اقتصاد آنلاین، دلیل بی ‌اعتنایی مردم به خرید از طریق کالابرگ این است که به دلیل فشارهای ناشی از تورم، بسیاری از اقلام مشمول طرح کالابرگ از سبد خرید مردم حذف شده یا جای خود را به نمونه ارزان‌تر و با کیفیت پایین‌تری داده‌ اند. در واقع، کالابرگ ها نمی توانند بخشی از هزینه های ضروری مردم را پوشش دهد و این بزرگترین نقصان این طرح است.
البته گروهی معتقدند طرح کالابرگ برای این است که دولت گروه های کم درآمد واقعی را شناسایی کرده و به وضعیت مشمولان یارانه سر و سامان دهد. با این حال، آنچه مشخص است این است که دولت قدرت کافی برای پیشبرد این طرح را ندارد و همزمان قادر نیست با یارانه نقدی خود به تمام هزینه های ضروری مردم پاسخ دهد.
طرح یارانه جدید برای جبران هزینه های حاصل از آزادسازی قیمت ها بود اما در عمل نتوانست این هزینه اضافی را جبران کند. با یک بررسی ساده می توانیم به این نتیجه برسیم که مبلغ 300 یا 400 هزارتومان یارانه ماهیانه نمی تواند هیچ یک از نیازهای اولیه اعضای خانواده ها را پوشش دهد.
با یارانه یک ماه چه چیزهایی می توان خرید؟
اگر فرض کنیم که یک خانواده 5 نفری در دهک 4 یا 5 قرار داشته و ماهیانه یک میلیون و پانصد هزار تومان یارانه دریافت کند، این خانواده در طول یک ماه با کل پول یارانه خود می تواند اقلام زیر را خریداری کند.

کالا	تعداد
تخم مرغ	15 شانه
روغن سرخ کردنی (1.5 لیتری)	15 عدد
مرغ (گوشت سفید)	30 کیلوگرم
گوشت (شقه گوسفندی)	4 کیلوگرم
برنج ایرانی (هاشمی)	15 کیلوگرم
شیر کم چرب	70 الی 75 بطری
پنیر (400 گرمی)	38 الی 42 بسته
ماکارونی رشته ای (700 گرمی)	60 الی 65 بسته
ماست دبه ای (2 هزار گرمی کم چرب)	30 الی 40 دبه
قند شکسته (5 کیلوگرمی)	7 الی 9 بسته
چای سیاه (500 گرمی)	7 الی 10 بسته
خرما (رطب مضافتی)	20 الی 25 بسته
نان فانتزی (متوسط)	230 عدد
نان سنگگ (معمولی)	300 عدد

این جدول مربوط به نیازهای ضروری و روزمره شهروندان است. اگر یک خانواده بخواهد بخشی از هزینه شام و ناهار و صبحانه خود را تامین کند باید یک میلیون و پانصد هزار تومان خود را بین اقلام فوق و برخی اقلام دیگر مانند میوه ها، صیفی جات، لبنیات و ... که در جدول بالا نیامده اند، پخش کند و شکی نیست که این مبلغ قدرت تامین همۀ این هزینه ها را ندارد.
این مساله به صورت ساده تری هم قابل اثبات است. یارانه های جدید که از سال 1400 به حساب شهروندان واریز شد حدود 30 درصد بیشتر از یارانه های سابق بود. این در حالی است که تورم در این چند سال بیش از 50 درصد افزایش یافته است. بنابراین، شکی نیست که یارانه ها قدرت تامین هزینه های ناشی از تورم را ندارند.
جدول زیر به خوبی نشان می دهد که مبلغ یارانه چه قدر کم و ناچیز است و تا چه میزان از تورم واقعی کشور دور است. اگر فرض کنیم یک خانواده 4 نفرۀ دهک پنجمی ماهیانه یک میلیون و 200 هزار تومان یارانه دریافت کند، با دریافتی خود می تواند کالاهای زیر را خریداری کند:

کالا	تعداد
پمپرز (پوشک بچه)	سایز 6 بسته 36 عددی
چلو کباب (پرسی)	6 الی 9 پرس
کفش اسپرت مردانه	1 جفت
بلیط هواپیمای تهران – مشهد	تک نفره
بلیط قطار تهران – مشهد	2 نفره
کیف کوله پشتی (سایز و جنس معمولی)	1 عدد
آجیل پذیرایی (مخلوط)	1 الی 2 کیلوگرم

شاید به همین دلیل، دولت به دنبال این است که سیستمی جدید را طرح ریزی کند تا بتواند نقص های طرح قبلی را از بین برده و به خصوص دهک های درآمدی پایین را از وضعیت سخت اقتصادی نجات داده و سفره آنها را رنگین کند. باید دید دولت چه طرحی را برگزیده و به عنوان تصمیم نهایی خود ارائه خواهد داد و در نهایت به چه نحو مشکل یارانه های نقدی و غیر نقدی و تناسب یارانه ها و تورم افسارگسیخته را حل خواهد کرد.