چاپ

پیام سپاهان- مهدیه سادات‌محور با اشاره به اینکه تعریف و بازنمایی از زن در رسانه‎‌های جمعی بعد از انقلاب بر اساس نگاه و نظر تولیدکنندگان بوده است، اظهار کرد: این موضوع باعث شده جمع‌بندی و اتفاق‌آرایی در خصوص تصویر زن در جمهوری اسلامی نداشته باشیم، در این زمینه فراز و فرودهای بسیاری داشتیم و با هر تغییر در صدا و سیما نگاه متفاوتی ایجادشده است، زیرا این موضوع قائم به اشخاص و تولیدکننده‌ها است.

او ادامه داد: سرفصل‌ها و دستورالعمل‌های کلی در این زمینه وجود دارد، اما این سرفصل‌ها نه مرتبط با رویکرد و نوع نگاه به زن، بلکه مربوط به قواعد، باید‎ها و نبایدها و خطوط قرمز مرتبط با بحث حجاب و محتواهای کلامی است و آنچه امروز بعد از گذشت 40 سال شاهد هستیم، اتفاقی است که بر هیچ منطقی استوار نبوده و هیچ برنامه‌ریزی و پیش‌بینی برای آن صورت نگرفته است.

این تهیه‌کننده سینما و تلویزیون گفت: اگر در زمینه سینما و تلویزیونِ ما اتفاق و برنامه‌ریزی ایجادشده بود، باید امروز خود را نشان می‎داد، اما ما در حال حاضر که در یک جنگ رسانه‌ای قرارگرفته‌ایم و موضوع زن و نگاه به زن در رسانه، تازه خود را نشان می‌دهد، درعین‌حال در مقابل ما گفتمانی قرارگرفته که رسانه را کاملاً و به معنای واقعی فهم کرده و بر اساس مقتضای آن عمل می‌کند، شعار طراحی می‌کند، در قالب‌های مختلف محتوا را قرار‎ می‌دهد، بازنمایی مکرر و ارزیابی تولیدات دارد و مخاطب را با خود همراه می‌کند.

رسانه و جای خالی گفتمان و نگاه واحد و یکدست درباره زن

عضو هیئت‌داوران چهل و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر تصریح کرد: سینما و تلویزیون ما بر محور افراد و فیلم‌نامه‌های فردی استوار است و کمتر نظارت محتوایی بر اساس نوع رویکرد و نگاه به زن در آن انجام می‌شود و نتیجه آنکه علی ‎رغم وجود شبکه‌های مختلف تلویزیونی، این است که هم‎ جهت با هم حرکت نمی‌‍کنیم و اتفاقی را در حوزه زنان رقم نمی‎‌زنیم، درحالی‌که کافی بود ما تک شبکه‌ای با منطق درست رسانه‌‎ای و چیدمان و محتوای درست داشته باشیم، در آن صورت حتی اگر 10 برنامه درست داشتیم وضعیت بهتر از امروز بود و چند پله از وضع فعلی جلوتر بودیم.

او اضافه کرد: در 40 سال گذشته در حوزه زنان، مشکل ما کمتر مربوط به فیلم‌سازان و عوامل و بیشتر مربوط به گفتمان و محتوا و عدم وجود ادبیات یک دست و واحد بوده است، در حوزه زنان به فراخور وجود پژوهشکده‌ها، قرائت‌ها و نگاه‌های مختلف از مسئله زن تراز ایجادشده و همین تضارب و تعارض‌های آرا در تعریف و نگاه به زن باعث می‌شود پیکره واحدی ازآنچه باید در حوزه زنان می‌داشتیم، نداشته باشیم.

این فعال رسانه‌ای ادامه داد: نکته دوم اینکه قالب‌ها را به‌درستی شناسایی نکرده‌ایم، هر ابزار اقتضا، کیفیت و اثرگذاری خاص خود را دارد، غالباً مسائل و محتواهای سیاسی در برنامه‌های تلویزیونی وارد می‌شود و با توجه به اینکه کیفیت بیشتر، بودجه بیشتری می‌طلبد و اصولاً بودجه زیادی در حوزه زنان هزینه نمی‌شود؛ درنهایت، کیفیت آن‌طور که باید نخواهد شد و سیاست‌ها هم‌راستا با فراوانی برنامه‌ها پیش نمی‌رود.

محور افزود: در 40 سال اخیر نکته‌ای که کمتر به آن توجه شده این است که تواتر و فراوانی محتوا در حوزه زنان نیاز است و ما باید شبکه‌ای از برنامه‌ها و محتواها ایجاد کنیم، تک‌‎کارها در هیچ زمینه‌ای جوابگو نیستند، ما فیلم‌سازان و برنامه‌‎سازان دغدغه‌مند و خوب زیادی داریم، اما از مختلفی که همه با هم بر سر یک موضوع مورد وفاق حرکت و برنامه‌ریزی نکردیم تا بر اساس آن محتوا تولیدات مختلف را رقم بزنیم، تولیدات و برنامه‌های ما کم اثر است، بنابراین اگر بخواهیم 40 سال اخیر را ارزیابی کنیم، نمی‌توان گفت تمام تولیدات بد بوده، تولیدات خوبی هم داشته‌ایم، اما به لحاظ فراوانی کم بوده و در هجمه محتواهای دیگر گم‌شده است، این در حالی است که به گفتمان دیگر یک محتوا با انواع و اقسام حرکت‌های رسانه‌‎ای می‌پردازد.

جذابیت آسیب‌ها و مشکلات برای کار رسانه‌ای بیشتر است

او ادامه داد: ما در حوزه سینما و تلویزیون دو مواجهه در محتواها داریم، وضع موجود و وضع مطلوب که سینما در حوزه بیان وضع موجود و بازنمایی آسیب‌ها خوب عمل کرده و چون کنشگران هم اصولاً منتقد بوده‌اند به نحو احسن انتقاد کرده‎ و وضع موجود را به بهترین شکل بازنمایی کرده‌اند، درحالی‌که این خوب است و لازم اما کامل نیست، ما آنجایی ضربه می‌خوریم که تصویری از زن مطلوب و تراز نداریم.

این تهیه کننده سینما و تلویزیون با بیان اینکه جذابیت‌های کار رسانه‌ای برای نمایش آسیب‌ها و مشکلات بیشتر هستند و آثار ماندگاری خلق می‌کنند، تصریح کرد: در حوزه وضع مطلوب، بایدها و چیزی که باید به آن برسیم، خلأهای زیادی داریم، البته شروع خوبی داشتیم، سریال‌های خوبی مثل همسران، خانه شیرین دریا و خانه سبز حرکت‌های خوبی بود که حمایت نشد، ادامه نیافت و ما از عدم بازتولید کارهای ارزشمند ضربه خوردیم، درحالی‌که در حوزه بازنمایی آسیب‌ها و مشکلات با سبک‌ها و روش‌های مختلف به طلاق، خیانت، خشونت‌های خانگی و ...پرداختیم. به‌نوعی در این سال‌ها از ابزار زن و آسیب ها استفاده کرده‌‎ایم تا آثار را جذاب کنیم، مشکلات و آسیب‌ها وجود داشته‌اند، اما فراوانی آن‌ها به میزانی نبوده که تنها بازنمایی کننده شرایط جامعه ما این آسیب‌ها باشند.

محور گفت: ما فیلم‌های استاندارد مطلوب با نگاه درست به زن داریم، اما تعداد به‌قدری کم است که نمی‌توان شمرد، حتی اگر باشند هم در پوشش موضوع دیگری مطرح‌شده‌اند، اما در برخورد با آسیب‌ها مستقیم به سراغ موضوع و نقش زن در آن می‌رویم و نتیجه این اتفاق کاهش اعتمادبه‌نفس زنان، عدم نگاه درست به آن‌ها در جامعه و تلقی از آن‌ها به‌عنوان مسببان آسیب‌ها خواهد بود، این در حالی است که زنان بزرگ، حمایتگر و رشد دهنده در جامعه ما زیاد هستند، اما تصویر و روایتی از آن‌ها ساخته نشده، برای مثال از زنان در جنگ چقدر کار ساخته‌ایم؟

او با اشاره به اینکه بسیاری از واقعیت‌های موجود جامعه ما که اتفاقاً مطلوب هم هستند مغفول مانده و به تصویر کشیده نشده‌‎اند، تأکید کرد: آسیب‌ها متأسفانه پاخور خوبی برای رسانه هستند و روایت‌های جذابی را ایجاد می‌کنند و در سال‌های اخیر هم جریان جشنواره‌های خارجی هر چه بیشتر ما را به این سمت سوق داده است، من در جشنواره‌های خارجی زیادی شرکت کرده و رتبه آوردم، اما تجربه‌ای که بعدازاین سال‌ها به دست آوردم این است که جشنواره‌های خارجی در پی تصویر درست و خوبی از زن ایرانی مسلمان نیستند.

این فیلم‌ساز ادامه داد: یکی از همکاران ما فیلمی ساخته بودند که خانواده‎ای که داستان درباره آن‌ها روایت می‌‍شد، خانه زیبا و مدرنی داشتند، همه فیلم توسط جشنواره‌ای خارجی پسند تأیید شد غیر از چند سکانسی که خانه زیبا در آن‌ها وجود داشت. گفته شد که سکانس‌ها باید حذف شوند، یعنی حتی پذیرش یک خانه زیبا برای خانواده ایرانی از سوی جشنواره‌های خارجی وجود ندارد و همواره تصویری از یک زندگی اولیه و ابتدایی بدون امکانات همراه با خشونت و ظلم به زن و تبعیض‌های بسیار به زن موردتوجه قرار می‌گیرد.

تکثر و سلایق متفاوت زنان را نادیده گرفته‌ایم

او با بیان اینکه در حال حاضر متأسفانه برخی از فیلم‌سازان حرفه‌ایِ ما جذب جشنواره‌ها و شبکه‌های خارجی شده‌اند، گفت: ما همواره در تلاش برای ساخت روایت از زن ایرانی-اسلامی بوده‌ایم، اما چون همیشه بر تک الگوها دست گذاشته و تکثر افراد و سلایق را نادیده گرفته‌ایم موفقیتی نداشتیم مخاطب نسبت به این گفتمان احساس مثبتی ندارد و آن را عقب‌مانده و بی کارکرد می‌داند، درحالی‌که اگر معیارها و اصول تدوین و تبیین می‌شدند، قابل‌دسترس‌تر و راحت‌تر بودند، نبودن این معیارها باعث شده ما معیار و تعریف واحدی از زن نداشته باشیم و لذا موفقیتی هم در بازنمایی کسب نکنیم.

این فعال رسانه‌ای بیان کرد: در این زمینه یکی از راه‌ها تشکیل یک قرارگاه رسانه‌ای با حضور همه فعالین رسانه‌ای و استخراج معیارها و مصادیق زن تراز است تا بر اساس این معیارها کار رسانه‌ه‎ای انجام شود، زیرا در شرایط فعلی متأسفانه حتی برخی از الزامات فقه پویا در مورد زن در حوزه‌های علمیه هم استخراج و بیان نمی‌شود. در ماه‌های اخیر شرایط خاصی را گذراندیم و باید قبول کنیم که حمله فرهنگی به ما اتفاق افتاده و باید در این زمینه شبکه‌های از محتواها و فعالان رسانه‌‎ای ایجاد کرده و به‌صورت هماهنگ محتوا و فرم رسانه‌ای تولید کنیم.