چاپ

پیام سپاهان - اعتماد / « تخیله آب‌های زیرزمینی، تحریک گسل‌ها و وقوع زلزله » عنوان سرمقاله روزنامه اعتماد نوشته مهدی زارع است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
خشکسالی در ایران به ابعاد بحرانی رسیده است. نزدیک بیشتر دشت‌های از نظر برداشت آب ممنوعه شده‌اند و کشور در یک دوره خشکسالی آب و هواشناختی شدید قرار گرفته است. خشکسالی موجب فشار بیشتر بر آب‌های زیر زمینی شده است. در حدود پنجاه سال گذشته با حفر چاه‌های متعدد حدود 50 کیلومتر مکعب آب از دشت‌های استان تهران استخراج شده است. طی 150 سال گذشته، مردم کالیفرنیا در غرب امریکا نیز نزدیک به 160 کیلومتر مکعب آب زیرزمینی از دره مرکزی، مرکز کشاورزی این ایالت، پمپاژ کرده‌اند. خروج آب‌های زیرزمینی در دره مرکزی حتی قبل از شروع خشکسالی فعلی در سال 2011 در حال افزایش بود. بر اساس یک برآورد، در 20 سال گذشته تقریباً 20 کیلومتر مکعب از آب‌های زیرزمینی دره مرکزی کالیفرنیا پمپاژ شده است . این حدود 12 درصد از کل کاهش 150 سال گذشته است. با وجود آب کمتر در آبخوان زیر آن برای نگه داشتن آن، زمین دره مرکزی کالیفرنیا در حال فرو نشست است. در برخی نقاط، زمین به اندازه حدود 30 سانتی‌متر در سال افت می‌کند، به جاده‌ها و دیگر زیرساخت‌ها آسیب می‌رساند. آب تخلیه شده دیگر برنمی‌گردد و زمین فرونشست کرده نیز معمولا بازسازی نمی‌شود. این نوع استخراج آب می‌تواند موجب تحریک گسل‌ها و رخداد زلزله‌های کوچک بشود، به ویژه در دره مرکزی کالیفرنیا و در قطعاتی از گسل سان آندریاس. پمپاژ آب‌های زیرزمینی زمین لرزه‌های متوسط و احتمالا شدید را نیز می‌تواند تسرع کند. تصور می‌شود که زلزله 11 مه 2011 در لورکا، اسپانیا با بزرگای 5.1، که منجر به کشته شدن 9 نفر و خسارت فراوان به بناهای تاریخی شد، ناشی از اضافه برداشت از آبخوان محلی بود.. در این زلزله منطقه لغزش گسل به خوبی با افزایش تنش در نتیجه استخراج آب‌های زیرزمینی در یک سفره آبریز حوضه مجاور همخوانی دارد .
بنابراین لغزش گسله در زلزله لورکا با تنش‌های تخلیه ناشی از استخراج آب‌های زیرزمینی همخوانی دارد . زلزله با بزرگای5.2 چهارشنبه 29-آذر-1396 در ملارد، 40 کیلومتری غرب تهران، نیز تنش‌های زمین‌ساختی را در دو سوی گسل ماهدشت-جنوب کرج افزایش داد و چنانچه گسل‌های شمال تهران یا جنوب اشتهارد آماده حرکت باشند، احتمال فعالیت آنها افزایش می‌یابد. تعادل تنش در منطقه به هم خورده است و چون گسل ماهدشت-جنوب کرج در میانه دو گسل شمال تهران (از سمت شرق) و گسل جنوب اشتهارد (از سمت غرب) قرار دارد با تحرک این گسل میانی بسته به اینکه کدام یک از دو گسل مجاور آماده حرکت باشد، می‌تواند منجر به بروز فعالیت هر کدام از این دو گسل شود. بررسی‌هایی مطالعات تیم نگارنده نشان داد که زلزله 20 آذر 1396 موجب افزایش تنشی حدود 5 بار (5 اتمسفر) روی قطعه انتهایی گسل شمال تهران شده است. از سوی دیگر تغییر تنش در اثر فرونشست دشت شهریار تنشی سالانه حدود 1 بار به پهنه پیرامونی وارد می‌کند. از این جهت می‌توان در نظر گرفت که فرونشست دشت شهریار نیز در تحریک لرزه‌خیزی گسل شمال تهران – به ویژه قطعه غربی آن – موثر است. پمپاژ آب‌های زیرزمینی تنش را در لایه‌های سطحی تغییر می‌دهد. وقتی این مقدار آب زیرزمینی را پمپ می‌کنید، بار برداشته می‌شود. تعداد کل زمین لرزه‌های بزرگ تغییر نخواهد کرد. اما افت آب‌های زیرزمینی ممکن است زمان آنها را تغییر دهد. این تصور که استخراج آب‌های زیرزمینی ممکن است زمین‌لرزه‌ها را بیشتر کند، باعث نگرانی منطقی است . نهادهای نظارتی در ایجاد قوانین برای مدیریت استفاده از آب‌های زیرزمینی تلاش کرده‌اند. اما تسامح در برابر حفر چاه بیشتر یا ادامه برداشت از چاه‌هایی که غیرمجاز بوده‌اند ولی در سال‌های میانی دهه 80 پروانه گرفتند و مجاز شدند(!) موجب وضع بغرنج‌تر و احتمال بیشتر برای تحریک رخداد یک زمین‌لرزه متوسط به بالا خواهد شد.