چاپ

پیام سپاهان - خراسان / «کریدور زنگزور ؛ بازی بزرگ در قفقاز» عنوان یادداشت روز در روزنامه خراسان به قلم شعیب بهمن است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
کریدور زنگزور، به‌عنوان یک پروژه حمل‌ونقل استراتژیک در قفقاز جنوبی، با هدف اتصال جمهوری آذربایجان به منطقه خودمختار نخجوان از طریق استان سیونیک ارمنستان، از زمان جنگ دوم قره‌باغ (2020) به یکی از موضوعات محوری در ژئوپلیتیک منطقه تبدیل شده است. این پروژه، که به درستی از آن به‌عنوان «دالان تورانی ناتو» یاد می‌شود، فراتر از یک مسیر ترانزیتی ساده، اهدافی ژئوپلیتیکی و استراتژیک را دنبال می‌کند که توسط قدرت‌های غربی، به‌ویژه ناتو، هدایت می‌شود. در واقع «دالان تورانی ناتو»، پروژه‌ای با اهداف ژئوپلیتیکی گسترده محسوب می‌شود که فراتر ازمنافع جمهوری آذربایجان وترکیه، به دنبال تقویت نفوذ ناتو و غرب درقفقاز جنوبی وتضعیف ایران، روسیه و چین است. از این رو ایران، به دلیل نگرانی‌های امنیتی و اقتصادی، این پروژه را تهدیدی جدی برای منافع ملی خود می‌داند و آن را به‌عنوان تلاشی برای تغییر توازن ژئوپلیتیکی منطقه وتضعیف نفوذ خود، روسیه و چین ارزیابی می‌کند.پروژه کریدور زنگزور که از حمایت ترکیه، جمهوری آذربایجان و برخی بازیگران غربی مانند ایالات متحده و انگلیس درپشت پرده برخوردار است، به دلیل پتانسیل قطع ارتباط زمینی ایران با ارمنستان و تقویت نفوذ ناتو درقفقازجنوبی، با مخالفت شدید ایران مواجه شده است. نقش بازیگرانی مانند اسرائیل، که از خاک آذربایجان برای عملیات نظامی علیه ایران استفاده کرده‌اند، وهمچنین رایزنی‌های اخیر میان مقامات آذربایجان، ترکیه و امارات متحده عربی، نشان‌دهنده ابعاد پیچیده و چندلایه این پروژه است.در وهله نخست باید توجه داشت که کریدور زنگزور فراتر ازیک پروژه حمل‌ونقل، بخشی از یک استراتژی گسترده‌تر برای بازآرایی ژئوپلیتیک قفقازجنوبی به نفع غرب و ناتو است. این پروژه با حمایت ترکیه (عضو ناتو) و برخی بازیگران غربی، به دنبال ایجاد مسیری مستقیم برای اتصال ترکیه به آسیای مرکزی از طریق آذربایجان است که می‌تواند نفوذ ژئوپلیتیکی و اقتصادی آنکارا را درمنطقه تقویت کند. این کریدورهمچنین با کاهش وابستگی آذربایجان به مسیرهای ترانزیتی ایران برای دسترسی به نخجوان، جایگاه ایران را درمعادلات منطقه‌ای تضعیف می‌کند. از منظر غرب، این پروژه می‌تواند به کاهش نفوذ ایران، روسیه و چین درقفقاز وآسیای مرکزی منجر شود.نقش اسرائیل دراین پروژه نیز قابل توجه است. استفاده آزادانه اسرائیل از خاک آذربایجان برای عملیات نظامی علیه ایران در جریان تجاوز نظامی 12روزه، نشان‌دهنده همسویی استراتژیک باکو با تل‌آویو است. این امر نگرانی‌های ایران را در مورد تبدیل کریدور زنگزور به پایگاهی برای عملیات جاسوسی و نظامی علیه تهران تشدید کرده است.در عین حال کریدور زنگزور به‌عنوان بخشی از استراتژی ناتو برای محاصره ژئوپلیتیکی ایران، روسیه و چین، می‌تواند پای ناتو را به مرزهای شمالی ایران باز کند. این امر به‌ویژه با توجه به پیشنهاد اخیر ایالات متحده برای اجاره 100 ساله این کریدور توسط یک شرکت آمریکایی (با سهامدارانی از اسرائیل، ترکیه و آذربایجان) نگران‌کننده است و می‌تواند به خفگی ژئوپلیتیکی ایران منجر شود. زیرا این کریدور با عبوراز استان سیونیک ارمنستان، مرز 44 کیلومتری ایران با ارمنستان را قطع می‌کند، که این امر دسترسی ایران به قفقاز و اروپا را محدود خواهد کرد. این موضوع می‌تواند مسیرهای ترانزیتی ایران به اروپا و روسیه را به حسن نیت آذربایجان و ترکیه وابسته کند، درحالی که این دو کشور روابط تنش‌آمیزی با ایران دارند.با وجود آن که ایالات متحده و اتحادیه اروپا از این پروژه حمایت می‌کنند تا نفوذ خود را درقفقاز افزایش داده و ایران و روسیه را تضعیف کنند ،مخالفت‌های جدی در مسکو و پکن با این طرح ناتو وجود دارد. اگر چه روسیه ابتدا امیدوار بود که با نظارت بر کریدور زنگزور، نفوذ خود در قفقاز را حفظ کند، اما با آشکار شدن نقش ناتو و غرب در این پروژه، مسکو نیز به تدریج به مخالفت با آن تمایل پیدا کرده است. همچنین چین به دلیل تأثیر منفی این کریدور بر پروژه‌های کمربند و جاده و کاهش نفوذش در آسیای مرکزی، با این پروژه مخالف است.به هر روی ایران کریدور زنگزور را خط قرمزی برای منافع ملی خود می‌داند و هرگونه تغییر درژئوپلیتیک منطقه را غیرقابل‌قبول اعلام کرده است. با این حال، تحولات اخیر، ازجمله تجاوز نظامی اسرائیل به ایران با استفاده از خاک آذربایجان، و تصور ضعف ایران در میان برخی بازیگران، چالش‌هایی را ایجاد کرده است. ایران برای مقابله با این پروژه، پیشنهاد توسعه کریدور ارس را به‌عنوان جایگزینی برای زنگزور مطرح کرده است.در شرایط فعلی ایران با استفاده از ابزارهای دیپلماتیک، نظامی و اقتصادی، و همچنین همکاری با روسیه و چین، می‌تواند طراحی‌های صورت گرفته برای اجرای این پروژه را برهم زند. ایران باید با قاطعیت خطوط قرمز خود را به آذربایجان، ترکیه و بازیگران غربی یادآوری کند و در صورت لزوم از ابزارهای نظامی و اقتصادی برای بازدارندگی استفاده نماید.