پیام سپاهان - ایران / «انفجارهای کندرو» عنوان یادداشت روز در روزنامه ایران به قلم محمد فاضلی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
قطاری روی ریل منفجر می‌شود، ساختمانی در خیابان جمهوری تهران آتش می‌گیرد، در چند ثانیه آوار شده و می‌شود حادثه پلاسکو. ساختمانی در آبادان فرومی‌ریزد و جان‌های عزیزی از دست می‌رود و می‌شود حادثه متروپل.
دست آخر تأسیسات بندری در بندرعباس منفجر می‌شود و ملتی را عزادار و خسران‌دیده می‌کند. ظاهر همه این رخدادها، انفجاری و وقوع‌شان در چند ثانیه است. اما در واقع انفجار لحظه آخر «فرایندی کندرو» است.
زلزله یکی از مصادیق فرآیندهای کندرو است. صدها یا هزاران سال حرکات زمین و فرآیندهای زمین‌شناختی در سکوت و نامرئی رخ می‌دهند و گسل‌ها در لحظه‌ای فعال می‌شوند و زلزله‌ای که در چند ثانیه یا دقیقه بروز می‌کند، با حرکات و خساراتش آشکار می‌شود.
مشکل فرآیندهای کندرو در عرصه حکمرانی و سیاست‌گذاری، نامرئی و تدریجی بودن و در همان حال داشتن اثر انباشتی است.
بازار
![]()
نامرئی و اثر تدریجی و انباشتی این گونه فرآیندها را می‌شود با بررسی مسأله آب زیرزمینی نشان داد. آب رودخانه زاینده‌رود یا آبی که پشت سد کرج جمع می‌شود، برای مردم و سیاست‌گذار قابل مشاهده است.
هر وقت آب کم باشد، رودخانه یا سد خشک شده و توجه به آن جلب می‌شود. اما آب زیرزمینی قابل مشاهده نیست و در تمام چند دهه‌ای که آب‌های زیرزمینی ایران در مسیر زوال و نابودی بوده، هرگز توجهی به اندازه یک ماه خشک شدن زاینده‌رود یا 10 روز کم شدن ورودی سد کرج جلب نکرده است.
فرایندهای منجر به افزایش یا کاهش ایمنی آتش یا ایمنی در برابر رخدادهایی نظیر انفجار نیز درست همین گونه کندرو هستند. تلاش برای ارتقای ایمنی در برابر آتش یا انفجار، بسیار کندرو است و به تدریج جواب می‌دهد.
هرگز نمی‌توان ظرف مدت کوتاه مثلاً شش ماه یا یک سال، میزان ایمنی کشور در برابر آتش و انفجار را به اندازه قابل ملاحظه‌ای بالا برد.
این فرآیند آن‌‌قدر کند است که در دوره‌های مدیریتی کوتاه مدیران، آورده ملموسی ندارد و به سادگی از آن غفلت می‌شود. کمتر مدیری حاضر است روی بهبود چیزی سرمایه‌گذاری کند که نتیجه آن به سختی و در بلندمدت مشاهده‌پذیر می‌شود.
مشکل بعدی این است که دست یافتن به آورده‌ای ملموس در موضوع ایمنی آتش یا مقابله با رخدادهایی نظیر انفجار یا بالا بردن سطح ایمنی سازه‌های ساختمانی، به انجام مجموعه گسترده‌ای از کارهای بین‌بخشی نیاز دارد.
به همین مورد بندر شهید رجایی نگاه کنید. جلوگیری از بروز چنین انفجاری، به اصلاحات گسترده در زمینه ثبت سفارشات، بیمه محموله‌های تجاری، بازرسی و اعلام و خوداظهاری بار، شیوه‌های حمل‌و‌نقل، پروتکل‌های ناظر بر حمل‌و‌نقل مواد خطرناک و شاید ده‌ها مورد دیگر نیاز دارد.
اصلاحات در هر کدام از این موضوعات نیز خودش می‌تواند فرآیندی کندرو باشد.
پیشتر چند بار نوشته‌ام که ظرفیت حکمرانی هر کشوری را باید از میزان آمادگی برای شناسایی، تحلیل، نشان دادن واکنش مناسب و مدیریت فرآیندهای کندرو ارزیابی کرد.
به همین دلیل است که معتقدم نوع مواجهه کشورها با پدیده‌هایی نظیر زلزله، تغییر اقلیم، مدیریت منابع آب زیرزمینی، پیر شدن جمعیت یا ناترازی انرژی که همگی فرآیندهای کندرو هستند، کیفیت حکمرانی هر کشوری را نشان می‌دهد.
ایمنی یکی از همین فرآیندهای کندرو است. ایمنی محصول نهایی ترکیبی از فعالیت‌های میان‌بخشی در عرصه‌های آتش‌نشانی، تجاری، بیمه‌ای، حمل‌و‌نقلی، آموزش نیروی انسانی و نهادینه شدن رعایت مجموعه گسترده‌ای از پروتکل‌های ضروری برای رسیدن به سطحی از ایمنی است.
ایمنی محصول سطح بالایی از شفافیت است. ایمنی خروجی مجموعه‌ای از رویه‌های قضایی مبتنی بر حاکمیت قانون است که اجازه نمی‌دهد اخطاریه‌های آتش‌نشانی درخصوص مخاطرات ساختمان‌ها و ضرورت اصلاحات ایمنی خاک بخورند و اجرایی نشوند؛ یا شرکت‌ها بتوانند بار و محموله‌های خطرناک را در بنادر تخلیه کنند ولی با کم‌اظهاری یا اطلاعات غلط، مخاطره بیافرینند. ایمنی محصول مجموعه‌ای از پیشرفت‌های فناورانه نیز هست که اجازه می‌دهند مخاطرات پیچیده‌تر با سطح اطمینان بالاتری مدیریت و مهار شوند.
جامعه‌ای سر به سلامت می‌برد که قادر باشد ریشه‌های کندرو فرآیندهای بلندمدت انفجاری را درک کرده و در رویه‌های حکمرانی و مدیریتش آنها را شناسایی و مهار کند.
یکی از بزرگ‌ترین نقطه‌ضعف‌های حکمرانی در ایران، ناتوانی در درک و مدیریت فرآیندهای کندروست و می‌توان نشان داد بیشترین آسیب‌ها از همین محل متوجه کیفیت زندگی، ظرفیت زیست‌پذیری و توسعه درازمدت کشور شده است.