بزرگنمايي:

پیام سپاهان - روزنامه جوان / «قدرت بازدارندگی ایران به‌رغم بودجه محدود» عنوان یادداشت روز در روزنامه جوان به قلم ابوالفضل صفری است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
در سال 2024، جهان با جهشی بی‌سابقه در هزینه‌های نظامی روبه‌رو شد، به‌طوری‌که مطابق گزارش منتشرشده از مؤسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم (سیپری)، مخارج نظامی جهانی به رقم بی‌سابقه 2718 میلیارد دلار رسید. این رقم نسبت به سال گذشته میلادی، رشدی واقعی برابر با 4/ 9 درصد داشته است که بالاترین افزایش سالانه از زمان پایان جنگ سرد تاکنون به شمار می‌آید. این روند صعودی در همه مناطق جهان مشاهده شد، اما به‌صورت خاص در اروپا و غرب آسیا سرعت بیشتری داشته است. در اروپا، تقریباً همه کشور‌ها از جمله آلمان، لهستان و اعضای ناتو هزینه‌های خود را به‌طور چشمگیری افزایش داده‌اند. هزینه نظامی روسیه با افزایشی 38 درصدی به 149 میلیارد دلار رسید و اوکراین با تخصیص 34 درصد از تولید ناخالص داخلی خود به ارتش، رکورددار بار نظامی شد. در غرب آسیا نیز، رژیم صهیونیستی با افزایشی 65 درصدی، بودجه نظامی خود را به 5/ 46 میلیارد دلار رساند که بالاترین رشد سالانه از زمان جنگ شش‌روزه در 1967 تاکنون بوده است.
در میان این فضای جهانی ملتهب و مملو از رقابت‌های تسلیحاتی و جنگ‌های مدرن و درگیری‌های نظامی، جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یکی از کشور‌های درگیر در تحولات امنیتی و ژئوپلیتیکی منطقه غرب آسیا، برخلاف موج جهانی، با کاهش 10 درصدی بودجه دفاعی خود مواجه بوده است. بر اساس داده‌های سیپری، ایران در سال 2024 با هزینه‌ای معادل 9/ 7 میلیارد دلار در جایگاه 34 جهان قرار گرفت. این در حالی است که ایران به شکل عمیق، پرشدت و گسترده‌ای هم‌زمان درگیر پرونده‌های امنیتی و نظامی متعددی همچون درگیری نظامی با محور غربی- عبری، مقابله با تهدیدات رژیم صهیونیستی، امریکا و کشور‌های غربی، حمایت از محور مقاومت، مقابله با تروریسم داخلی و پیرامونی، و دفاع از تمامیت ارضی خود در برابر تهدیدات فراسرزمینی بوده است. بنابراین، کاهش بودجه دفاعی ایران در چنین شرایطی هم نشان‌دهنده مظلومیت ساختاری نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی است و هم گواهی است بر نوعی از حکمرانی دفاعی هوشمند و مبتکرانه که توانسته در عین محدودیت‌های مالی، کارایی بازدارنده‌ای به‌مراتب فراتر از بودجه خود ایجاد کند. 
بازار
گزاره فوق که در نقطه مقابل جنگ روانی و شناختی غرب‌گرایان در مقصرنمایی از بخش دفاعی کشور در مشکلات اقتصادی است با مقایسه هزینه دفاعی ایران با سایر کشورها، آشکارتر می‌شود: امریکا با بودجه‌ای معادل 997 میلیارد دلار، همچنان بزرگ‌ترین خرج‌کننده نظامی جهان باقی مانده است. عربستان سعودی با 3/ 80 میلیارد دلار، ترکیه با 25 میلیارد دلار، سنگاپور با 1/ 15 میلیارد دلار، کویت با 7/ 8 میلیارد دلار، فنلاند با 7 میلیارد دلار و سوئیس با 6/ 7 میلیارد دلار، همگی هزینه‌هایی نزدیک یا بیشتر از هزینه‌های دفاعی جمهوری اسلامی ایران دارند. حتی کشور‌هایی که از نظر ژئوپلیتیکی در موقعیت‌های به‌مراتب کم‌تنش‌تری قرار دارند، بودجه‌های بالاتری را به امور دفاعی اختصاص داده‌اند. آلمان با 5/ 88 میلیارد دلار، ژاپن با صرف 3/ 55 میلیارد دلار و کانادا با 3/ 29 میلیارد دلار در کنار کشور‌های فوق، همگی در زمره کشور‌هایی هستند که تهدیدات عینی و بالقوه بسیار کمتری نسبت به ایران دارند، اما هزینه‌هایی به‌مراتب سنگین‌تر برای نیرو‌های مسلح خود اختصاص داده‌اند. 
در چنین شرایطی، مسئله قابل‌تأمل، نسبت میان هزینه و قدرت بازدارندگی است. واقعیت آن است که برخلاف انگاره فریبکارانه، دروغین و خسارت‌بار غرب‌گرایان که در برخی محافل نخبگانی و جامعه داخل کشور ترویج شده و بخش دفاعی را عامل فشار‌های اقتصادی قلمداد می‌نماید، ایران توانسته است با کمترین هزینه، بیشترین سطح بازدارندگی را در منطقه ایجاد کند. قدرت نظامی جمهوری اسلامی ایران نه از جنس مصرف‌گرایی و خرید‌های تسلیحاتی انبوه، بلکه محصول راهبردی مقاومتی، فناوری‌محور و بومی‌سازی‌شده است. بر همین اساس، برخلاف انگاره‌های القایی غرب‌گرایان، حقیقت عملکرد نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران در هزینه‌های دفاعی کشور قرار ندارد بلکه حقیقت در توانمندی‌های عملیاتی، اثربخشی تاکتیکی و تأثیرگذاری ژئوپلیتیکی این نیرو‌ها تحت فرماندهی مدبرانه و هوشمندانه فرمانده کل نیرو‌های مسلح نهفته است.
این حقیقت به‌ویژه در گزارش ششم مارس 2025 اندیشکده امریکایی و مشهور «رند» با عنوان «داود در برابر جالوت: عدم تقارن هزینه در جنگ‌های نوین» آشکارتر می‌شود. این گزارش تصریح می‌نماید که نیرو‌های کوچک‌تر نظامی می‌توانند با استفاده از فناوری‌های ساده، اما هوشمند، بار مالی سنگینی بر ارتش‌های کلاسیک وارد کنند. جمهوری اسلامی ایران دقیقاً در همین نقطه عملکردی ممتاز داشته است: پهپاد‌های شاهد، سامانه‌های الکترونیکی ساده، اما کاربردی و استفاده هوشمندانه از ترکیب جنگ نامتقارن و تسلیحات ارزان‌قیمت، موفق شده‌اند هزینه‌های سنگینی را به دشمنان تحمیل کنند. برای مثال نیروی دریایی امریکا در مقابله با حملات مقاومت سرافراز یمن مجبور شده است بیش از 200 موشک رهگیر با هزینه‌های چند میلیون دلاری استفاده کند، درحالی‌که پهپاد‌های مهاجم هزینه‌ای کمتر از چند هزار دلار داشته‌اند. 
قدرت دفاعی جمهوری اسلامی ایران، فراتر از تسلیحات، در اندیشه راهبردی نهفته است: تمرکز و وحدت در فرماندهی، پراکندگی نیرو‌ها و تکیه بر ساختار‌ها و تکنیک‌های نامتقارن، توسعه محور مقاومت به‌عنوان عمق راهبردی، بومی‌سازی فناوری‌ها، سرمایه‌گذاری در جنگ الکترونیک و دانش‌های نوین نظامی و ترکیب نیرو‌های کلاسیک با نیرو‌های مردمی، همگی اجزای یک مدل نوین دفاعی هستند که موجب شده است تا ایران بتواند با هزینه‌ای بسیار پایین‌تر از رقبای خود، تهدیدات فزاینده‌تری را دفع نماید. این همان الگوی «داود در برابر جالوت» است؛ داودی که نه با زره‌های سنگین بلکه با پرتاب سنگی هوشمند، دشمن جالوت غرق در زره را زمینگیر می‌کند. از این منظر، قدرت بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران محصول هم ابتکار‌های فناورانه و هم حکمرانی دفاعی متناسب با ظرفیت‌های واقعی کشور است. برخلاف جنگ روانی غرب‌گرایان داخلی که تلاش دارند با ارائه تصویری اغراق‌آمیز از هزینه‌های دفاعی، این بخش را عامل بحران‌های اقتصادی نشان دهند، داده‌های رسمی و جهانی نشان می‌دهد که هزینه‌های بخش دفاعی جمهوری اسلامی ایران نه‌تنها بالا نیست، بلکه بسیار پایین‌تر از بسیاری کشورها، حتی کشور‌های بی‌طرفی، چون سوئیس است. در عوض، بهره‌وری این بخش به‌مراتب بالاتر بوده و توانسته امنیت را در شرایط محاصره و تهدید مستمر تضمین کند. حقیقتی که جریان غرب‌گرا با جنگ روانی و شناختی گسترده خود درصدد پنهان نمودن آن از جامعه ایران است تا پرسش مردم از میزان کارآیی و فایده خود را برای کشور به محاق ببرد؛ جریانی هزینه‌بر، هزینه‌ساز و بی‌فایده. 
مدل دفاعی جمهوری اسلامی ایران الگویی متفاوت از نظم نظامی مسلط بر جهان را ارائه می‌دهد؛ نظمی که بر تسلیح، هزینه‌کرد‌های افسارگسیخته و رقابت‌های تسلیحاتی بنا شده است. ایران، با تکیه بر سنت‌های راهبردی، ایمان انقلابی و هوشمندی در استفاده از ابزار‌های نوین، موفق شده است تا از دل محدودیت‌ها، قدرتی برآمده از خرد راهبردی و جسارت عملیاتی بسازد. این همان الگویی است که نه‌تنها قابل دفاع، بلکه قابلیت ارائه به دیگر ملت‌های مستضعف عالم را داشته و عصر جدیدی برای محور مقاومت را ترسیم می‌کند. 
منابع:
 https://www. sipri. org/sites/default/files/2025- 04/2504_fs_milex_2024. pdf
https://www. rand. org/pubs/commentary/2025/03/david- vs- goliath- cost- asymmetry- in- warfare. html