بزرگنمايي:

پیام سپاهان - در شرایطی که قیمت پراید نشان‌دهنده وضعیت اقتصادی کشور است، سازمان هواپیمایی کشور یادآوری کرده می‌توانید هواپیمای شخصی بخرید. در روز‌های گذشته محمد محمدی‌بخش، رییس سازمان هواپیمایی کشوری، از «آزاد شدن» خرید و فروش هواپیما‌های شخصی خبر داد.

به سرعت مشخص شد آنچه او اعلام کرده، اتفاق تازه‌ای نیست. 21 سال پیش، وزارت راه و ترابری دولت خاتمی سال 1382 طی آیین‌نامه‌ای مالکیت و بهره‌برداری از هواپیما‌های شخصی را آزاد کرده است.
چرا این خبر جنجال‌برانگیز شد؟ چون طرح موضوع خرید هواپیما توسط دولت در شرایطی که سرانه سالانه مصرف گوشت قرمز در کشور 6 کیلوگرم است، بی‌ملاحظگی است.
جعفر یازرلو، سخنگوی سازمان هواپیمایی گفت : بسیاری از شرکت‌ها و صاحبان برخی مشاغل مانند معدن‌داران برای انتقال مهندسان و هیات‌مدیره تمایل برای خرید هواپیما دارند، چون جابه‌جایی این افرد با اتومبیل مخاطرات بسیاری داشته و زمان زیادی هم از دست می‌رود. در چنین مواردی خرید و استفاده از جت‌های خصوصی می‌تواند مفید باشد؛ هم بهره‌وری کار بالا ببرد و هم نشان از امنیت فضای کشور باشد.
یازرلو می‌گوید: ما روزانه بیش از 1500 پرواز عبوری از کشور داریم و هرچه تعداد پرواز جت‌های خصوصی بالاتر برود و این هواپیما‌های خصوصی بیشتر در مسیر‌های بین‌المللی تردد کنند، یعنی فضای آسمان این کشور امن است و این برای کشور اعتبار می‌آورد.
سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری اضافه می‌کند: «زمانی که وزارت راه و ترابری این آیین‌نامه را تصویب کرد به دنبال ترغیب بخش خصوصی برای واردات هواپیما با همین هدف بود.» بنابراین آنچه در این گزارش مورد بررسی قرار گرفته این است که چه کسانی می‌توانند هواپیمای شخصی بخرند؟ آیا مالکان هواپیمای شخصی در ایران می‌توانند هر وقت اراده کنند سوار هواپیمایشان شوند و به هر نقطه‌ای از کشور یا جهان سفر کنند؟ چرا همه میلیاردر‌های ایران که یکی در میان نامشان در پرونده‌های فساد مالی شنیده می‌شود، هواپیما ندارند؟
آنقدرها هم جت شخصی نداریم
امیررضا رستی خلبان می‌گوید: جت شخصی آن‌طور که تصور عموم است، شبیه آن چه رونالدو و مسی دارند، اصلاً در ایران وجود ندارد. چیزی که در ایران داریم، هواپیمای شخصی سبک و فوق‌سبک است که غالبا برای آموزش مورد استفاده قرار می‌گیرد.
علی‌پور، مدیرمسئول فرودگاه ایوانکی می‌گوید در کشور بالغ بر 200 نفر هستند که هواپیمای شخصی دارند، اما فقط با ظرفیت 2 نفر می‌توانند پرواز کنند و حتی اگر هواپیما 4 نفره باشد، باز هم قانون همان محدودیت ظرفیت را قائل است.
سخنگوی سازمان هواپیمایی کشور حدودا این تعداد هواپیما‌های شخصی داخل کشور را تایید کرده است. او گفته تقریبا 250 فروند هواپیمای فوق‌سبک در کشور داریم که کاربرد آموزشی و تفریحی دارند.
یازرلو تاکید کرده «جت شخصی» در کشور نداریم، اما در تایپ‌های هواپیمای سبک و فوق‌سبک مالکیت شخصی داریم که از سال‌ها پیش خریداری شده و ذیل مقرارت سازمان هواپیمایی است.
منظور سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری از این جمله، تفاوت بین جت و هواپیماست. در واقع همه جت‌ها هواپیما هستند، اما همه هواپیما‌ها جت نیستند. جت‌ها در نوع موتور متمایزند؛ بنابراین به گفته سخنگوی سازمان، در ایران هیچ هواپیمای شخصی با موتور توربوجت وجود ندارد.
آیا محدودیتی برای واردات هواپیما‌های شخصی وجود دارد؟
گزارش‌های رسمی و غیررسمی نشان می‌دهد تنها 250 فروند هواپیمای غیرتجاری شخصی در کشور وجود دارد. این تعداد نسبت به جمعیت و وسعت ایران بسیار کم است.
یکی دلایل آن ظاهرا محدودیت تعداد سرنشین است. رستی می‌گوید در ایران محدودیت امنیتی بالایی برای پرواز هواپیما‌های شخصی وجود دارد. برای مثال بیشتر از دو نفر نمی‌توانند سوار یک هواپیمای سبک شوند. یعنی اگر 5 تا دانشجو بخواهند پرواز کنند، حتی اگر هواپیمای آمورشی چهار نفر ظرفیت داشته باشد، باز هم در هر بار پرواز فقط دو نفر می‌توانند سوار هواپیما شوند؛ یکی خلبان و یک کمک خلبان.
داود اخوان کاظمی، مدیر و مؤسس هنرستان هوانوردی فراصوت، که یک مدرسه آموزش خلبانی است گفت خرید هواپیما ساده نیست. به گفته اخوان، خیلی‌ها درخواست خرید هواپیما داشتند، ولی موفق نشدند.
آرمان بیات، کارشناس صنعت هوانوردی و عضو سابق کمیته توسعه هوانوردی عمومی سازمان هواپیمایی کشوری و شرکت فرودگاه‌ها، معتقد است ثروتمندان در ایران نمی‌دانند که می‌توانند هواپیما بخرند!
او گفت 4.5درصد جمعیت کشور مرفه‌اند و اگر کمتر از یک درصد این جمعیت اقدام به خرید هواپیمای شخصی کرده بود حداقل هزار فروند هواپیما به ناوگان هوایی کشور اضافه می‌شد.
بیات می‌گوید: آقایان نسبت به تکمیل زیرساختی که در حد فاصل سال‌های 1397 الی 1400 ایجاد کردیم، اقدام نکردند، که عمده آن تصویب و ابلاغ شیوه نامه تاسیس و بهره برداری وسایل پرنده کوچک با حداکثر ظرفیت حمل 19 صندلی مسافری و موضوعات مهمی همچون سوخت هوایی و عملیات هوانوردی برای پرواز‌های تحت مقررات پرواز بصری در مناطق عملیاتی فضای کشور است.
بیات توضیح می‌دهد: در آن زمان در کمیته مربوطه با کارشناسی عمیق و بررسی تطبیقی با سایر کشورها، شیوه نامه مستقلی برای وسایل پرنده کوچک کمتر از 19 صندلی با نگرشی راهبردی و هدایتی تدوین و طراحی شد که از سال 1400 به بعد، مراتب تصویب و ابلاغ آن انجام نپذیدفت. این دستورالعمل در حوزه کسب و کار‌های کوچک هوانوردی، کلیاتی از الزامات ورود وسایل پرنده و تنوع فعالیت ها، از جمله رویه‌های مترقی و استراتژیک رشد ناوگان هوایی کوچک است که در صورت اجرای آن و رفع برخی موانع باقی مانده، در بخش تجاری نیزموجب بهینه سازی شبکه پروازی و افزایش بهره وری ناوگان هوایی بزرگ فعلی کشور است.
او گفته: البته مشکل بهره برداری هوایی همچنان وجود دارد که مشکل سوخت هوایی Avgas برای موتور‌های پیستونی در سه بخش تامین، توزیع و نرخ، از آن جمله است. همچنین آن زمان در بخش امنیت، شاهد همراهی دلسوزانه عزیزان حفاظت هواپیمایی سپاه پاسداران بودیم که لازم بود پیگیری تا منجر به تعیین یک فرآیند مشخص گردد. در حوزه ارزی و صدور مجوز تخصیص ارز آزاد برای این نوع فعالیت‌ها نیز داستان مشابه‌ای وجود دارد که باید حل شود.
آرمان بیات درمورد هزینه‌های گمرکی واردات هواپیما هم گفته این هزینه‌ها بسته به وزن هواپیما بین 14 تا 25 درصد است.
از طرفی هواپیما‌های شخصی برای پرواز هم محدودیت‌هایی دارند. امیررضا رستی می‌گوید حریم هوایی بسیاری از مناطق ایران برای هواپیما‌های غیرتجاری ممنوع است. برای مثال «در نزدیکی فرودگاه مهرآباد ممنوعیت کامل پروازی وجود دارد و هر پرنده‌ای در این محدوده بدون هماهنگی پرواز کند، مورد هدف قرار خواهد گرفت.»
علی‌پور از مدیران فرودگاه ایوانکی هم این ممنوعیت را تایید کرده و گفته: هواپیمای‌های شخصی به همه فرودگاه‌های کشور به جز 5 فرودگاه مشهد، مهرآباد، شیراز، فرودگاه امام و اصفهان می‌توانند تردد کنند. البته برای این فرودگاه‌های ممنوعه هم جایگزین‌هایی وجود دارد.
به گفته علیپور قیمت این هواپیما‌ها طبق بخشنامه با یک ماشین سه چهار میلیاردی برابر می‌کند. او گفته هواپیما‌های سبک و فوق‌سبک از چهار میلیارد تا حدود 30 میلیارد تومان قیمت دارند، اما به دلیل تحریم، هواپیما به ندرت وارد کشور می‌شود و این هواپیما‌هایی که در ایران تحت عنوان شخصی هست بین افراد دست به دست می‌شود.
علیپور درباره نحوه استفاده شخصی از هواپیما هم توضیح داده و می‌گوید: برای این منظور باید مثل هواپیما‌های مسافری طرح نقشه پرواز از 72 ساعت تا 1 ساعت قبل از پرواز به فرودگاه مقصد داده شود و باید هواپیما کشش مسافت را داشته باشد.
او در مورد پرواز خارجی این هواپیما‌های شخصی هم گفنه: برای این منظور هم قبلا سازمان دستورالعملی را ارائه داده است. برای مثال اگر کسی بخواهد ترکیه برود باید اول در ارومیه بنشیند، پاسپورتش مهر بخورد و بعد به سمت ترکیه برود، اما هنوز هیچ شخصی در ایران این کار را نکرده است.
یک درصدی‌های ایران بخوانند؛ چطور هواپیمای شخصی بخرید؟
براساس بند «ب» و «ج» ماده 11 قانون هواپیمایی کشوری مصوب 1382، مالکیت وسایل پرنده برای ثبت و تابعیت در ایران می‌تواند شخص یا شرکت باشد. درصورتیکه متعلق به شرکت باشد، اکثریت سهام آن باید متعلق به اتباع ایرانی و اقامتگاه قانونی آن در ایران باشد.
سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری می‌گوید: سرمایه‌گذار شخصی براساس توان مالی و نیاز خود، می‌تواند هواپیمایی برای مسافرت‌های شخصی خود تهیه کند و با رعایت الزامات فنی و عملیاتی سازمان هواپیمایی کشوری پرواز کند. در این نوع حمل و نقل تمام هزینه‌های پرواز اعم از هزینه‌های عملیاتی و فنی و سوخت برعهده سرمایه‌گذار است.
یازرلو درباره نحوه خرید هواپیمای شخصی هم توضیح داده و گفته: فرد ایرانی می‌تواند هواپیما را طبق قوانین سامانه جامع تجارت، سازمان هواپیمایی، گمرک و … بخرد و وارد کشور کند. برای هواپیما‌های فوق سبک زیر 600 کیلوگرم باید یک آشیانه‌ای معرفی شود. مالک هواپیما قبل از هر پرواز باید اعلام کند که خودش یا به‌همراه یک خلبان می‌خواهند با هواپیما پرواز کند.
یازرلو تفاوت مالکیت هواپیمای سبک و فوق سبک را در نحوه نگهداری هواپیما عنوان می‌کند و اضافه می‌کند: مالکیت در هواپیما‌های سبک می‌تواند به نام فرد باشد، ولی نگهداری و ناوبری آن با یک ایرلاین است. اما در مورد فوق سبک، معمولا آموزشگاه‌ها مسئولیت‌های آن را بعهده دارند.
به گفته سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری تمام هواپیما‌های خصوصی با هر کاربری توسط موسسات و شرکت‌های هوانوردی مدیریت می‌شوند. «شما میتوانید هواپیما بخرید، ولی نمی‌توانید در حیاط خانه‌تان پارک کنید. موسسه و شرکت‌های هوانوردی باید به شما خدمات هوانوردی، ناوبری، آشیانه، تعمیر و نگهداری … بدهند.»
آیا کسی در ایران هواپیمای شخصی بالای دو نفره دارد؟
به گفته یک منبع آگاه، تنها یک فروند هواپییمای «آر جی 85» VIP، با وزن 40 تن برای ظرفیت بالای 20 صندلی در ایران وجود دارد که استفاده آن غیرتجاری و شخصی است. این هواپیما در اختیار علی انصاری، مالک ایران مال و بانک آینده است.
گزارش‌هایی از تلاش‌های اکبر رحیمی، مالک چای دبش، برای خرید هواپیمای شخصی وجود دارد که به گفته یک منبع آگاه، این اتفاق در نهایت رخ نداده است. اکبر رحیمی مدیرعامل گروه کشت و صنعت دبش در پرونده فساد چای دبش بازداشت شده و در زندان است.