بزرگنمايي:

پیام سپاهان- همه‌گیری ویروس کووید 19 منجر به تغییر و تحولات بسیاری در فعالیت‌های روزمره بشر در سراسر جهان شد. بحران ناشی از این ویروس جهش یافته، تقریباً در همه زمینه‌های اجتماعی، از جمله آموزش، آثار گسترده‌ای بر جا گذاشت. این بیماری باعث تعطیلی کلاس‌های درس در سراسر جهان شد و به طور ناگهانی باعث شد تحصیل چهره به چهره، رویه‌های خود را در هر جا که ممکن است، اصلاح کند. بنابراین، از آنجا که بسیاری از کشورها تاکنون چنین بحران اجتماعی را که منجر به تعطیلی مدارس شود، تجربه نکرده بودند، دانش محدودی درباره چگونگی کنارآمدن با وضعیت موجود و چالش‌های ناشی از یادگیری الکترونیکی بدین شکل وجود داشت.

آن گونه که محققان می‌گویند، شاید به نوعی، مهم‌ترین رویداد در آموزش و پرورش، تغییر رویه آموزش از حالت حضوری در مدارس به روش غیرحضوری با عنوان «آموزش الکترونیکی» بود و می‌توان ادعا کرد که آموزش الکترونیکی از طریق شبکه‌های مجازی به بهترین روش برای تبادلات آموزشی بین معلمان و دانش‌آموزان در دوره بحران کرونا تبدیل شد. در همین راستا، در ایران نیز بلافاصله بعد از تعطیل شدن مدارس، وزارت آموزش و پرورش به عنوان متصدی امر تعلیم و تربیت، اقدام به فراهم کردن بستر یادگیری الکترونیکی کرد که مهم‌ترین رهاورد آن، تولید و طراحی یک بستر به نام شبکه آموزشی دانش‌آموزان یا به اختصار «شبکه شاد» برای آموزش در شرایط غیر حضوری بود.

محققانی از دانشگاه فرهنگیان زاهدان با توجه به این تجربه ملی که دارای ارزش‌های خاص خود است، در یک مطالعه به ارزیابی محتواهای رسمی موجود در این شبکه شاد از دیدگاه معلمان دوره ابتدایی پرداخته‌اند تا از این طریق بر غنای تجربه فوق بیفزایند.

این تحقیق با مشارکت معلمان دوره ابتدایی شهرستان میرجاوه در سال تحصیلی 1400-1399 و با استفاده از مصاحبه عمیق نیمه‌ساختاریافته انجام شده است. محققان با انجام سه مرحله کدگذاری بر روی اطلاعات حاصل از مصاحبه، مهم‌ترین محاسن و محدودیت‌های محتواهای رسمی شبکه شاد را از دیدگاه معلمان دوره ابتدایی مشخص کردند.

بر اساس نتایج این تحقیق، هفت مقوله به عنوان محاسن محتواهای شبکه شاد و هفت مقوله نیز به عنوان محدودیت‌های آن مورد شناسایی قرار گرفتند.

بنا بر گفته‌های ذبیح الله اللهی، مدرس و محقق گروه علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان زاهدان و همکارش، «مزایای محتواهای تولید شده در این شبکه آموزشی شامل متناسب بودن محتوا با سن و نیاز فراگیران، در دسترس بودن و ماندگاری، جذاب و مؤثربودن، ارائه توسط معلمان مجرب و نمونه کشوری، باکیفیت بودن محتوا، ارائه آموزش محتواهای یکسان در سطح کشور و همچنین ایجاد انگیزه و افزایش اعتماد به نفس در فراگیران بوده‌اند».

آن‌ها می‌گویند: «محدودیت‌های محتواهای شبکه شاد نیز شامل سطح بالای برخی محتواها، بی‌توجهی به جزئیات در محتواها، نبود تعامل دوطرفه، عدم تمرکز فراگیران، بی‌توجهی به تفاوت‌های فردی، کندی سرعت دانلود محتواها و نبود محتواهای کاربردی در زندگی فراگیران هستند».

بر این اساس، محققان معتقدند که این نوع محتواها به صورت کارشناسی شده و با بررسی موشکافانه و نظارت دقیق صاحبنظران امر با بهره‌گیری از بهترین امکانات و تجهیزات در راستای پیشبرد اهداف آموزشی و تربیتی تدوین شده‌اند تا بتوانند در این برهه زمانی پاسخگوی نیاز فراگیران و مکملی برای آموزش‌های معلمان باشند.

اللهی و همکارش اشاره کرده‌اند: «هر چند که محتواهای رسمی موجود در شبکه شاد توسط بهترین معلمان نمونه کشوری و با کیفیت بالا تهیه و طراحی شده‌اند، باید پذیرفت در بعضی مواقع، این محتواها پاسخگوی نیاز برخی دانش‌آموزان نباشند. بنابراین، شایسته است معلمان با نیازسنجی از وضعیت تحصیلی شاگردان خود و شناخت نقاط ضعف و قوت آنان برای پوشش‌دهی و اثربخشی بیشتر آموزش خود به تهیه محتواهای آموزشی مناسب اقدام کنند».

این نتایج علمی پژوهشی که توجه به آن‌ها می‌تواند تجربه آموزش مجازی را به یک پشتوانه قدرتمند برای سیستم آموزشی کشور تبدیل کند، در فصلنامه «مطالعات آموزشی و آموزشگاهی» متعلق به دانشگاه فرهنگیان منتشر شده‌اند.