بزرگنمايي:

پیام سپاهان - اصفهان -مدیریت کارآمد صنایع در بهره‌برداری از منابع آبی امروزه در همه دنیا مورد توجه است؛ در این راستا فولاد مبارکه سرمایه‌گذاری‌هایی داشته که حاصل آن سند ره‌نگاشت آب شده است.

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها، علی یگانه نسب: وابستگی صنایع فولادی به آب بسیار زیاد بوده و به عبارتی یک کارخانه فولاد عملاً بدون آب تعطیل است؛ از طرفی با بروز نگرانی‌های روز افزون در مورد تغییرات آب و هوای دنیا اهمیت کنترل منابع آبی بسیار بالا رفته و مقررات زیست محیطی، صنایع فرآیندی را ملزم کرده تا هرچه بیشتر به مدیریت کارآمد و بهره برداری از منابع دست یابند تا با استانداردسازی صحیح میزان آب مصرفی آن‌ها کاهش یابد.
امروزه در کشورهای صنعتی، تولید کنندگان فولاد مسئولیت به حداقل رساندن مصرف آب را بسیار جدی گرفته و با بکارگیری فناوری در پی یافتن راه‌های تازه برای کاهش مصرف آب و استفاده چندباره از آن هستند زیرا آب توانایی بازگشت دوباره به چرخه تولید فولاد را دارد هرچند که بهبود کیفیت آب برای استفاده دوباره و بازیافت آن هم هزینه‌های خود را دارد.
این موضوع به قدری اهمیت دارد که کشورهای مواجه با بحران آب سیاست‌های تشویقی را در قبال صنایع دوستدار محیط زیست اعمال کرده و صنایعی که بتوانند تولید یا هدر رفت آب صفر، مصرف حداقل آب تازه و افزایش هرچه بیشتر بازیافت آب را محقق کنند امتیازات ویژه‌ای کسب خواهند کرد.
مقدار آب مصرفی برای تولید فولاد با توجه به فرسوده یا به‌روز بودن زیرساخت‌ها متفاوت بوده و بهره‌گیری هرچه بیشتر از دانش و ارتقای کیفیت دستگاه‌ها در صنایع می‌تواند گام مهمی در کاهش مصرف آب باشد بنابراین در شرایط نامناسب محیط زیستی ایران و بیم به خطر افتادن روزافزون زندگی و سلامت جسمی و روانی مردم کشور که همزمان با وضعیت نابسامان اقتصادی کشور است، نقش شرکت‌های بزرگ صنعتی و اقتصادی در راستای ایفای مسئولیت‌های اجتماعی که به عهده دارند بیشتر شده و لازم است با توجه و تمرکز بیشتر، اختصاص بودجه و سیاست‌گذاری مناسب خلاء نهادهای متولی که اکنون امکان سرمایه‌گذاری در حوزه محیط‌زیست را ندارند، پر کنند.
به طور کلی می‌توان ایران را جزو مناطق خشک و کم باران جهان در نظر گرفت زیرا میانگین بارندگی کشور حدود 250 میلیمتر در سال، یعنی کمتر از یک سوم میانگین جهانی است. یکی از استان‌های کشور که اکنون با انواع چالش زیست‌محیطی از جمله بی‌آبی دست به گریبان شده اصفهان است.
ضرورت جایگزینی مصرف آب صنایع با پساب
طبق مصوبات شورای عالی آب مقرر شده که مصرف صنایع استان از آب رودخانه زاینده‌رود کاهش یافته و با پساب جایگزین شود؛ بر مبنای این سیاست، شرکت آب منطقه‌ای اصفهان نیز اقدام به کاهش آب تحویلی به صنایع کرده تا این توفیق اجباری نصیب صنعت استان شود که خود را ملزم به استفاده از روش‌های کم‌آب‌بر در فرایند تولید کنند.
بر اساس آمار شرکت آب منطقه‌ای، میزان مصرف آب سطحی صنایع مهم استان از 90 میلیون مترمکعب در دهه 70 به حدود 40 میلیون مترمکعب در حال حاضر رسیده که نشان از اهتمام جدی این صنایع در کاهش مصرف آب دارد.
فولاد مبارکه یکی از نام‌های شاخص در حوزه بهینه‌سازی مصرف آب در میان این صنایع است که تلاش کرده مشکلات حوزه آب را حل کند. اهمیت موضوع در این بنگاه اقتصادی بزرگ زمانی هویدا می‌شود که بدانیم محدودیت‌های آب به‌دلیل شرایط اقلیمی، سرتاسر حوضه آبریز زاینده‌رود را فراگرفته است.
آنگونه که مدیران ارشد فولاد مبارکه می‌گویند، حل این چالش‌ها بسیاری از تصمیمات مدیریتی را به خود معطوف کرده است. در سال 71 که فولاد مبارکه تولید خود را آغاز کرد، دیماند یا مجوز برداشت آب خام از رودخانه زاینده‌رود برای این شرکت به ازای تولید 2.4 میلیون تن هزار و 260 لیتر بر ثانیه بود.
در راستای کاهش وابستگی به آب خام رودخانه پروژه‌های زیادی را انجام شد تا در سال 1400 برای تولید هفت میلیون تن فولاد، 470 لیتر بر ثانیه آب برداشت شود. در نتیجه از سال 71 تا سال 1400 تولید سه برابر شده، ولی برداشت آب تقریباً یک‌سوم شده است. نکته دیگر این است که در سال 1400 برداشت آب از رودخانه حدود 25 درصد کاهش یافته است.
در شرایطی که انگشت اتهام بهره‌برداران غیرقانونی آب زاینده‌رود به‌جای آنکه به سمت بارگیری‌های غیرعلنی در سال‌های اخیر باشد، گاهاً به سمت صنایع اصفهان است، آمارها به گونه‌ای دیگر سخن می‌گویند. مصرف آب خام به ازای هر تن تولید فولاد در شرکت فولاد مبارکه در حال حاضر 2.1 مترمکعب بوده و برداشت آب توسط این صنعت ملی از کل حوضه آب زاینده‌رود کمتر از 1.5 درصد است.
وابستگی فولاد مبارکه به آب خام زاینده‌رود به صفر می‌رسد
با این وجود هدف، رسیدن به عدد صفر است؛ در این راستا فولاد مبارکه سرمایه‌گذاری‌های زیادی کرده و پروژه‌های بسیاری را انجام داده یا در حال انجام آن‌هاست که حاصل آن سند ره‌نگاشت آب شده است. در صورت اجرای این سند و انتقال بخشی از آب خلیج‌فارس یا دریای عمان به فلات مرکزی قسمت دیگری از آب موردنیاز فولاد مبارکه تأمین شده و وابستگی فولاد مبارکه به آب خام زاینده‌رود به صفر خواهد رسید.
گفتنی است حجم انتقال آب دریا برای مصرف صنایع استان 200 میلیون مترمکعب در سال است و با اجرای طرح طبق برنامه‌ریزی تا سال 1404 می‌توان شاهد بهره‌برداری از آن بود؛ هرچند که این طرح بیش از هرچیزی نیازمند پیگیری جدی مدیریت ارشد استان و تصمیم‌گیری یکپارچه برای نتیجه‌بخش بودن آن است.
فارغ از این ابرپروژه، سرمایه‌گذاری‌های زیادی برای به‌کارگیری فناوری‌های سازگار با محیط‌زیست در فولاد مبارکه انجام شده که ماحصل آن اجرای پروژه‌هایی همچون استفاده از روش احیا مستقیم برای تولید آهن اسفنجی، استفاده از روش‌های هیبریدی برای جلوگیری از هدررفت آب و عدم اتلاف بخار آب در فرایندهای خنک‌کاری، جمع‌آوری و ذخیره‌سازی آب باران (آب‌های سطحی) و استفاده مجدد از آن
در راستای کاهش مصرف آب، بهسازی شیمیایی آب‌های گردشی در برج‌های خنک‌کاری برای استفاده چندین و چندباره از آب در فرآیند تولید، استفاده از کوره‌های قوس الکتریکی برای تولید فولاد با کمترین میزان آلودگی محیط‌زیست و پروژه‌های مربوط به کاهش درصد تولید کربن بوده است.
شرکت فولاد مبارکه در طول سه دهه فعالیت خود در راستای حفاظت از محیط زیست بالغ بر یک میلیارد دلار هزینه کرده دریافت گواهینامه‌ها و استانداردهای بین‌المللی در این زمینه شاهد خوبی بر این ادعاست؛ با این حال این بزرگ‌صنعت ایران که منافع ملی آن اظهر من الشمس است، مسیر خود در راستای توسعه پایدار جامعه قوی‌تر طی خواهد کرد تا زندگی در فلات مرکزی ایران بیش از گذشته جریان داشته و توانایی نسل‌های آینده در تأمین نیازهایشان به خطر نیفتد.
* کارشناس اقتصادی و فعال رسانه‌ای