بزرگنمايي:

پیام سپاهان - همشهری /متن پیش رو در همشهری منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
تصمیم پوتین برای استقرار سامانه موشکی اسکندر-ام با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای در خاک بلاروس، احتمال ورود این کشور به جنگ اوکراین را تقویت کرده است
رئیس‌جمهور روسیه به همتای بلاروسی خود وعده داده که به‌زودی سامانه موشکی کوتاه‌برد با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای خود را در اختیار بلاروس قرار خواهد داد. ولادیمیر پوتین که در شهر سن‌پترزبورگ، میزبان الکساندر لوکاشنکو بود، گفت که تصمیم خود را گرفته و طی چند ماه آینده سامانه‌های موشکی اسکندر-ام را در اختیار بلاروس قرار خواهد داد؛ سامانه‌ای موشکی که به‌گفته پوتین از قابلیت شلیک موشک‌های بالستیک و کروز هسته‌ای یا معمولی برخوردار است. برد این سامانه موشکی بیش از 500کیلومتر است. پوتین در این ملاقات همچنین اعلام کرد که به درخواست لوکاشنکو جت‌های جنگنده سوخو-25 این کشور را به‌گونه‌ای ارتقا خواهد داد که از قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای برخوردار شوند.
سامانه موشکی اسکندر پیش از این در کالینینگراد، منطقه‌ای جداافتاده از خاک روسیه در حاشیه دریای بالتیک مستقر شده بود. این سخنان همزمان با وقوع چندین حمله به پایتخت اوکراین و یک روز پس از سقوط شهر سورودونتسک گفته شدند. با اشغال سورودونتسک، روسیه کنترل تمامی مناطق لوهانسک و بیشتر مناطق دونتسک در شرق اوکراین را به‌دست آورده است. روز جمعه نیز طی اقدامی بی‌سابقه چندین موشک از خاک بلاروس به سمت اوکراین شلیک شد. بلاروس از ابتدای جنگ، با روسیه همکاری لجستیکی داشته، اما هرگز به‌صورت مستقیم در جنگ مشارکت نکرده است. اوکراینی‌ها اما از دیروز می‌گویند که شلیک موشک‌ها از بلاروس به سمت کشورشان، بخشی از طرح روسیه برای درگیر کردن بلاروس در جنگ است؛ ادعایی که چندان هم دور از ذهن نیست و نشانه‌هایی وجود دارد که حاکی از آن است که نقش بلاروس در جنگ در حال پررنگ‌تر شدن است.
بلاروس کجای جنگ اوکراین ایستاده است؟
بلاروس بخشی از اتحادیه جماهیر شوروی بود که در سال1991 و پس از فروپاشی شوروی به کشوری مستقل تبدیل شد. بلاروس پس از فروپاشی شوروی، برخلاف دیگر کشورهای بلوک شرق در اروپای شرقی، روابط نزدیک اقتصادی و سیاسی خود را با مسکو حفظ کرد. این کشور با 3عضو ناتو یعنی لتونی، لیتوانی و لهستان همسایه است، اما تأثیر عمیق روسیه بر این کشور مانع از آن شد تا بلاروس مشابه همسایگانش به ناتو بپیوندد.
بلاروس از نظر استراتژیک برای روسیه از اهمیت زیادی برخوردار است؛ زیرا بیش از 1100کیلومتر مرز مشترک با اوکراین دارد. لوکاشنکو طی سال‌های طولانی حضورش در قدرت، بلاروس را کشوری بی‌طرف میان غرب و روسیه جلوه می‌داد، اما در سال2020، پس از پیروزی جنجالی لوکاشنکو در انتخابات ریاست‌جمهوری بلاروس، غرب به حمایت از مخالفان او و پشتیبانی از اعتراضات مردمی پرداخت و همین لوکاشنکو را کاملا به جبهه روسیه پرتاب کرد. حمایت مستقیم روسیه از لوکاشنکو منجر به پایان دوران بی‌طرفی بلاروس شد. اتحادیه اروپا حتی پا را فراتر از این گذاشت و برای «پوست‌اندازی» بلاروس به «دمکراسی» یک بودجه 3میلیارد یورویی تصویب کرد. این اقدام اتحادیه اروپا، اقدامی بی‌سابقه از سوی این نهاد برای تغییر رژیم در کشوری بود که غرب از قبل نگرانی‌های زیادی مبنی بر افزایش نفوذ روسیه در آن داشت، اما تلاش‌هایش برای کاهش این نفوذ بی‌نتیجه باقی مانده بود.
همچنین از اواخر سال2021، بلاروس و اتحادیه اروپا وارد یک بحران تازه بر سر پناهجویان شدند. بلاروس که تحت فشار تحریم‌های اقتصادی اروپا بود، مسیر هوایی خود را باز کرد تا تعداد زیادی از پناهجویان از کشورهای خاورمیانه راهی این کشور شوند. دولت بلاروس سپس پناهجویان را به مرز لهستان فرستاد که مرز اتحادیه اروپا به‌شمار می‌رود.
به این ترتیب بود که روسیه پیش از جنگ توانست به‌راحتی از مناطق مرزی میان بلاروس و اوکراین به‌عنوان منطقه‌ای برای استقرار بیش از 30هزار نیروی نظامی و برگزاری رزمایش‌های مختلف استفاده کند؛ اقداماتی که در نهایت به آغاز جنگ اوکراین منتهی شد. روسیه تاکنون از خاک بلاروس برای نزدیک‌تر شدن به کی‌یف، شلیک موشک به‌سوی اوکراین و درمان سریع مجروحان خود استفاده کرده است. باوجود اینکه بسیاری از تحلیلگران اثرگذاری بلاروس بر روند جنگ اوکراین را فراتر از آنچه تاکنون انجام گرفته نمی‌دانند، اما عزم پوتین برای مسلح کردن بلاروس به سامانه موشکی اسکندر، نشان از آن دارد که مسکو در تلاش برای تقویت این اثرگذاری است.
رویکرد بلاروس در قبال جنگ
بلاروس از ابتدای جنگ تاکنون اگرچه به میدان استقرار نیروها و تسلیحات روسیه تبدیل شده است، اما دست‌کم در اوایل جنگ رویکردی نامشخص و دوگانه در قبال هجوم روسیه به اوکراین داشت. لوکاشنکو در هفته‌های آغازین جنگ تأکید کرده بود که مینسک باید در حل مناقشه اوکراین مشارکت داشته باشد و بلاروس ناعادلانه «همدست متجاوز» نامیده می‌شود. او اما همزمان غرب را به حمایت ‌از نازی‌های اوکراین متهم می‌کرد. از سوی دیگر، غرب کمتر از یک ماه پس از آغاز جنگ اوکراین تحریم‌هایی علیه بلاروس وضع کرد که تقریبا با تحریم‌هایی که علیه روسیه وضع شده، برابری می‌کند؛ تحریم‌هایی نظیر قطع کردن دسترسی بانک‌های بلاروسی به سامانه سوئیفت و قطع روابط با بانک مرکزی بلاروس. این تحریم‌ها بار تحریم‌هایی که از سال2020 علیه بلاروس وضع شده بود را سنگین‌تر کرد. غرب از ابتدای جنگ تاکنون بارها بلاروس را به فراهم کردن امکان حمله روسیه به اوکراین متهم کرده است.
نشانه‌های افزایش درگیری بلاروس در جنگ
سخنان لوکاشنکو در نشست ائتلاف نظامی«سازمان پیمان امنیت جمعی» در مسکو کمتر از 3ماه پس از آغاز جنگ اوکراین، ثابت کرد که دولت بلاروس عملا در جنگ کنار روسیه قرار گرفته است. لوکاشنکو با متهم کردن غرب به طولانی‌تر کردن روند جنگ اوکراین، از اعضای این ائتلاف خواست با یکدیگر متحد شوند؛ چراکه به اعتقاد او اگر این ائتلاف، قدرت خود را نشان دهد، «وضع تحریم‌های جهنمی» علیه روسیه و بلاروس قابل پیشگیری بود. او در سخنانش به رهبران ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان گفت که بدون یک جبهه مشترک، غرب بر قلمروی شوروی سابق فشار وارد خواهد کرد.
علاوه بر حملات راکتی اخیر از خاک بلاروس به سمت اوکراین، افزایش فعالیت‌های نظامی در امتداد مرز بلاروس و اوکراین و همچنین سخنان 2هفته پیش لوکاشنکو درباره احتمال مشارکت بلاروس در جنگ اوکراین هم نشانه‌های دیگری است برای تأیید ادعای افزایش گرایش بلاروس برای مداخله در جنگ. روسیه اوایل خرداد‌ماه سامانه‌های دفاع موشکی پانتسیر و اس-400 خود را در مرز میان بلاروس و اوکراین مستقر کرد. لوکاشنکو هم در این بازه زمانی تصمیم به افزایش نیروهای مستقر خود در مرز از 65هزار نفر به 80هزار نفر گرفت و مانورهای نظامی بیشتری در این منطقه انجام داد. لوکاشنکو همچنین 2هفته پیش در سخنانش اعلام کرد که ممکن است مجبور شود برای از دست نرفتن غرب اوکراین درگیر جنگ شود تا این منطقه به‌دست غربی‌ها نیفتد.
اگرچه موانعی هم بر سر مداخله احتمالی بلاروس در جنگ وجود دارد. افکار عمومی در بلاروس هنوز مخالف مداخله این کشور در جنگ اوکراین است. براساس نتایج نظرسنجی مرکز افکارسنجی چاتام‌هاوس، 40درصد از مردم بلاروس از جنگ حمایت نمی‌کنند و تنها 32درصد موافق مداخله در جنگ هستند. از سوی دیگر، ارتش و سرویس‌های امنیتی بلاروس به‌خوبی از ابعاد مختلف جنگ و تبعات درگیری بلاروس در آن آگاهند و درصورت پافشاری لوکاشنکو برای مداخله، ممکن است کنترل او بر قدرت، موقعیتی که به‌شدت نیازمند حمایت و وفاداری نیروهای مسلح بلاروس است، در معرض خطر قرار گیرد. با این همه لوکاشنکو از حمایت متحدی قدرتمند به نام ولادیمیر پوتین برخوردار است؛ متحدی که قدرت نفوذ بالای او در بلاروس می‌تواند اثر تمامی موانع احتمالی که مانع از مداخله بلاروس در جنگ اوکراین هستند را خنثی کند.
مداخله بلاروس در جنگ حتما نباید به شکل تهاجمی تمام‌عیار ارتش بلاروس به اوکراین باشد، بلکه می‌تواند به شکل تشدید گام به گام فعالیت‌های نظامی علیه اوکراین باشد. تشدید حملات موشکی از خاک بلاروس به سمت کی‌یف یا تهدید خطوط تدارکاتی غرب به‌ویژه در امتداد مرز لهستان و اوکراین می‌تواند نخستین گام‌های بلاروس در این زمینه باشد. ورود بلاروس به جنگ به هر شکلی می‌تواند شرایط میدان نبرد را برای اوکراین پیچیده‌تر کند.
علاوه بر این، تنش اخیر روسیه با لیتوانی برسر منطقه کالینینگراد و پشتیبانی بلاروس از تهدید‌های روسیه علیه لیتوانی که یکی از اعضای ناتو محسوب می‌شود، به این معناست که حتی اگر فاصله بلاروس تا ورود مستقیم به جنگ اوکراین زیاد باشد، اما گزینه‌های بازدارنده برای جلوگیری از این مداخله در حال محدودتر شدن هستند.