بزرگنمايي:

پیام سپاهان - تسنیم / صنعت نشر از جمله صنابع فرهنگی کشور به‌شمار می‌رود که در سال‌های اخیر درگیر بحران‌های قابل توجه اقتصادی بوده است،‌ به‌طور مشخص در دو دهه اخیر صنعت نشر با وجود چندبرابر شدن عرضه کتاب با کاهش چندبرابری مخاطبان نسبت به گذشته روبه‌رو بوده است.
اقتصاد فرهنگ به‌دلیل اینکه معمولاً از حاشیه درآمد مردم ارتزاق می‌کند‌، در سال‌های اخیر که اقتصاد خانواده نیز با تهدید مواجه شده است،‌ همواره در معرض تهدید قرار گرفته است،‌ رکود اقتصادی و افزایش مستمر تورم و در نتیجه رشد قیمت‌ها اقتصاد فرهنگ را به‌ویژه در حوزه کتاب با ریزش قابل‌توجهی روبه‌رو کرده است. 
از آنجا که هزینه‌های جاری زندگی در سبد مصرفی و اساسی خانوار افزایش یافته است،‌ مردم در یک دهه گذشته بسیار محتاطانه‌تر پا به بازار کتاب گذاشته‌اند. در این میان بخشی نیز چند سالی است که از این بازار خداحافظی کرده‌ و یارای خرید کتاب را ندارند.
از سوی دیگر، به‌دلیل افزایش قیمت کتاب،‌ حجم کتاب‌های خریداری‌شده توسط خانوار نیز آب رفته است. تجربه ثابت کرده است والدین عمدتاً متمایل به خرید کتاب برای فرزندان خود بوده‌ و از خرید کتاب برای خود آن هم به‌دلیل اقتصادی صرف‌نظر کرده‌اند. شاید یکی از دلایل سرمایه‌گذاری در راه‌اندازی ویترین‌های کتاب‌های کودک از جمله باغ کتاب،‌ بوک‌لند‌های کودک و... در سراسر کشور طی سال‌های اخیر همین موضوع باشد.
در این میان اپیدمی کرونا نیز اگرچه بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی مرتبط با کتاب از جمله نمایشگاه کتاب تهران را که نقش اکسیژن برای نشر داشت، از رونق انداخت‌، اما در کنار آن مردم را با کتابفروشی‌ها آشتی داد. فرصت‌‌های فراغت ایجاد شده در سایه کرونا مجالی برای رجوع مخاطبان به کتاب و کتابخوانی داد. در سوی دیگر بسیاری از برنامه‌های فرهنگی مجازی شدند و در این میان نمایشگاه کتاب تهران نیز تجربه‌ای مجازی را آزمود.
تجربه‌ای که قبل از شروع بسیاری ساز ناکوک برای آن برداشتند و از معایبش سخن گفتند، اما با وجود همه معایب حجم استقبال فراتر از تصور بود. ناشران مخاطبانی از سراسر کشور پیدا کردند که تاکنون حتی یکبار هم پا به نمایشگاه فیزیکی تهران نگذاشته بودند. با این تجربه حالا در آستانه دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران هستیم،‌ نمایشگاهی که چشم امید بسیاری از ناشران برای جبران خسارت‌ها به آن بسته است،‌ اما نشر با چه وضعیتی روبه‌رو است؟ آیا نشر هم‌چنان ظرفیت‌های خود برای عرضه را داراست یا مشکلاتی همچون نبود کاغذ‌، نبود بازار مطمئن و ... موجب شده تا بنیه نشر ضعیف شود؟
مهدی نصیرزاده، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان خراسان رضوی، در این زمینه به تسنیم گفت: وضعیت نشر از ابتدای سال تاکنون که ناشران درگیر موضوع کاغذ بودند،‌ دشوارتر شده است‌. ناشران اغلب کتاب‌هایی را که نسبت به فروششان مطمئن هستند، منتشر می‌کنند.
وی با اشاره به نمایشگاه مجازی کتاب و تأثیری را که بر بازار نشر می‌گذارد، ادامه داد:‌ با وجود مشکلاتی که د دوره نخست نمایشگاه وجود داشت‌، اما ناشران از فروش راضی بودند. هم گستره نمایشگاه وسیع بود و هم فروش نسبت به نمایشگاه فیزیکی خوب بود.
برگزاری نمایشگاه‌های مجازی کتاب استانی هزینه‌های بدون فایده است
نصیرزاده در عین حال برگزاری نمایشگاه‌های مجازی استانی را موفق ندانست و یادآور شد: برگزاری نمایشگاه‌های مجازی کتاب اصفهان و آذربایجان هزینه‌‌های بدون فایده بود. بسیاری از ناشران حتی یک کتاب هم نفروختند. 
وی لازمه برگزاری یک نمایشگاه مجازی موفق را بهره‌مندی از تبلیغات خوب دانست و افزود:‌ تبلیغات نمایشگاه مجازی باید در سطح کشور باشد،‌ اینگونه حجم استقبال بسیار بالا خواهد بود؛ موضوعی که در نمایشگاه‌های استانی شاهد آن نبودیم.
وی همچنین فروش نمایشگاه مجازی کتاب را بالا عنوان کرد و گفت: در دوره نخست این نمایشگاه با وجود اینکه تجربه نخست برگزاری بود، میزان استقبال قابل توجه بود. از نقاطی از کشور در این نمایشگاه شرکت کرده بودند که کمتر شناخته شده بود؛ البته شرکت پست نیز اقدامات قابل توجهی در برپایی این نمایشگاه داشت.
تولید کتاب گزیده‌تر شده است
رئیس اتحادیه ناشران خراسان رضوی با اشاره به وضعیت تولید کتاب در کشور و افت شمارگان ادامه داد: همانطور که پیش‌تر گفتم، تولید در کشور گزیده‌تر شده است. اغلب ناشران به سمت چاپ دیجیتال رفته‌اند،‌ این از نظر من خوب است،‌ کتابی که با هزینه‌های بالا منتشر شود و در بازار فروش نرود و نهایتاً تبدیل به خمیر شود،‌ بهتر است یا چند نسخه دیجیتال از آن منتشر شود تا استقبال بازار را از آن بسنجیم و بعد در تولید انبوه قرار گیرد؟
نصیرزاده تصریح کرد: حُسن دیگر رفتن به سمت چاپ دیجیتال این است که ویترین‌ها پر از کتاب‌های گوناگون نمی‌شود،‌ جا در ویترین برای کتاب‌های حرفه‌ای‌تر باز می‌شود. ناشران کتاب‌هایی را که بالای 80 درصد شانس موفقیت دارند، با تولید انبوه چاپ می‌کنند اما آنهایی را که نسبت به فروش مطمئن نیستند، چاپ دیجیتال می‌کنند.
نصیرزاده در پاسخ به این پرسش که آیا قیمت کتاب با تناسب افزایش پیدا می‌کند یا این افزایش قیمت‌های پی‌درپی سلیقه‌ای است؟ گفت: کاغذ تنها بخشی از هزینه‌هایی است که ناشر دارد. قیمت مقوا، و زینک که چهار تا پنج برابر نسبت به دو سال گذشته شده است،‌ هزینه دستمزدها،‌ قیمت مرکبی که از 50 هزار تومان به 200 هزار تومان افزایش یافته است و... بخش‌های دیگری از هزینه‌ها را شامل می‌شود. در برخی کارها مانند کتاب‌های کودک هزینه کاغذ به 20 درصد هم نمی‌رسد‌، اما سایر هزینه‌ها بالاست. ناشر هزینه‌های چاپ را بر مبنای تورم پرداخت می‌کند؛ بنابراین قیمت کتاب نیز لحظه‌ای بالا می‌رود.
وی ادامه می‌دهد: به همین دلیل است که هر وقت فروش کتاب با تخفیف‌های بالا دیدیم، باید نسبت به نسخه اصل بودن یا کتاب‌سازی شده یک کتاب شک کنیم. کتاب‌سازها قیمت‌های نجومی می‌زنند و بعد با تخفیف‌های 70 درصد کتاب را گران‌تر از نسخه اصلی آن می‌فروشند. 
نصیرزاده با اشاره به رشد کتاب‌سازی در سطح کشور اضافه کرد:‌ اگر بگوییم که کتاب‌سازی‌ها تنها در تهران متمرکز هستند،‌ منطقی نیست. در شهرهای بزرگ مانند تهران‌، قم،‌ مشهد و ... کتاب‌سازی وجود دارد،‌ اما در مشهد به نظر می‌رسد نسبت به تعداد عناوینی که منتشر می‌شود‌، حجم کمتری داشته باشد.
رشد 4 برابری فست‌فودها در مقابل رشد بسیار اندک کتابفروشی‌ها
کمبود ویترین در کشور موضوع دیگری بود که نصیرزاده به آن اشاره کرد و افزود: تعداد ویترین همچنان در کشور پایین است. در مشهد که جزو شهرهای برخوردار است،‌ ما باز بیشتر شاهد کتابفروشی‌ها هستیم‌، اما در کل استان در برخی شهرها یک یا دو کتابفروشی داریم؛ اما این تعداد در قیاس با تعداد فست‌فودهایی که در سال‌های اخیر تأسیس شده‌اند، قابل مقایسه نیست. باید گفت اصلاً در حوزه ویترین کتاب توسعه پیدا نکرده‌ایم. در شهری که جمعیتش 200 میلیون نفر است،‌ ما باید 200 کتابفروشی داشته باشیم؛ در حالی که اکنون این عدد به 110 کتابفروشی می‌رسد؛ حالا این میزان را در کنار عدد چهار هزار فست‌فودی قرار دهیم، می‌بینیم که رقم بسیار اندکی است.