بزرگنمايي:

پیام سپاهان - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
زلمی خلیل‌زاد، فرستاده ویژه وزارت خارجه امریکا در امور افغانستان، از مقام خود کناره‌گیری کرد. براساس بیانیه وزیر خارجه امریکا خلیل‌زاد از مقام خود استعفا داده است. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا از «دهه‌ها خدمت صادقانه خلیل‌زاد به مردم امریکا» تقدیر کرده است. به نوشته رسانه‌های امریکا، تام‌وست که پیش از این به عنوان «معاون فرستاده ویژه امریکا در امور افغانستان» خدمت می‌کرد جانشین خلیل‌زاد شده است. تام‌وست، اخیرا به جای خلیل‌زاد در مذاکرات امریکا و طالبان در دوحه قطر، زیر نظر معاون آژانس اطلاعات مرکزی امریکا (CIA) شرکت کرده‌ بود. بسیاری از تحلیلگران سیاسی، عملکرد 40 ساله او را در همکاری با دولت امریکا به ویژه در مورد استراتژی امریکا در افغانستان فاجعه‌بار می‌دانند و او را عامل اصلی رویدادهایی همچون ظهور گروه‌های تندروی مسلح همچون طالبان، شبکه حقانی و القاعده در افغانستان و اخیرا نیز فروپاشی دولت افغانستان در پی صلح با طالبان می‌دانند. خلیل‌زاد سه سال پیش بعد از 9 سال فعالیت در بخش خصوصی، از سوی دولت وقت ایالات متحده امریکا، برای ماموریت ویژه در افغانستان دعوت به همکاری شده ‌بود. خلیل‌زاد که بین سال‌های 1984 تا 1993 و 2000 تا 2009 به عنوان دیپلمات ارشد در وزارت خارجه و به عنوان مدیر ارشد در وزارت دفاع امریکا خدمت کرده‌ بود، سپتامبر سال 2018 در دولت دونالد ترامپ، مامور به گفت‌وگو با طالبان برای پایان دادن به جنگ دو دهه‌ای امریکا در افغانستان شد. نتیجه مذاکرات خلیل‌زاد با طالبان، یک سال و نیم پیش به توافقنامه دوحه منجر شد که بر اساس آن دولت امریکا تعهد می‌داد تا بهار سال 1400 خاک افغانستان را ترک کند و در برابر طالبان از حمله نیروهای خارجی و شهرهای بزرگ افغانستان خودداری کند و به فرآیند سیاسی برای تشکیل دولت انتقالی در افغانستان بپیوندد. با پایان دولت دونالد ترامپ و روی کار آمدن جو بایدن، به عنوان رییس‌جمهور جدید، تصور می‌شد که زلمی خلیل‌زاد، جای خود را به فرد دیگری خواهد داد، اما آنتونی بلینکن، سرپرست وقت وزارت خارجه امریکا، پیش از رای اعتماد در سنا اعلام کرد که از خلیل‌زاد خواسته است تا به کار خود در این مقام ادامه دهد. کمتر از هفت ماه بعد از روی کار آمدن دولت بایدن، تمامی نظامیان خارجی به شکل عجولانه‌ای خاک افغانستان را ترک کردند و در این فرآیند تمامی خاک افغانستان بدون مقاومت چندانی از سوی نیروهای مسلح تربیت‌شده از سوی امریکا و متحدانش به گروه شبه‌نظامی طالبان واگذار شد. خلیل‌زاد در بخش عمده‌ای از چهار دهه گذشته، مهم‌ترین دیپلمات و مدیر ارشد اجرایی دولت امریکا در مورد مسائل مربوط به افغانستان بود. خلیل‌زاد از سال 1981 و زمانی که استاد دانشگاه کلمبیا بود، همکاری‌اش با دولت جیمی کارتر، برای مقابله با اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی را آغاز کرد. او با زیبیگنیو برژینسکی، مشاور امنیت ملی جیمی کارتر، معمار «عملیات سایکلون» بود. در این عملیات آژانس اطلاعات مرکزی امریکا (CIA) از طریق پاکستان به گروه‌های تندرو شبه‌نظامی کمک می‌کرد تا با نیروهای اشغال‌گر شوروی در افغانستان بجنگند. بسیاری از تحلیلگران ریشه تشکیل و توانمندشدن گروه‌هایی مانند طالبان و القاعده را در همین عملیات محرمانه امریکا می‌دانند.
نومحافظه‌کار جمهوری‌خواه
خلیل‌زاد هر چند به عنوان مهاجر به امریکا آمده است، اما از جمله سیاستمدارانی است که به‌شدت به نقش رهبری امریکا در جهان باور دارد. او را از جمله نومحافظه‌کاران حزب جمهوری‌خواه تلقی می‌کنند که نقش بسزایی در ترغیب دولت‌های مختلف جمهوری‌خواه برای دخالت‌های نظامی و اطلاعاتی در خارج از کشور بازی کرده است. او چهار دهه پیش همکاری خود با دولت امریکا را در یک دولت دموکرات شروع کرد، اما با شکست جیمی کارتر در انتخابات و انتخاب رونالد ریگان، او بقیه دوران مسوولیتش را فقط در کنار جمهوری‌خواهان گذراند. در طول چهار دهه فعالیت سیاسی خلیل‌زاد، هرگاه یک رییس‌جمهور دموکرات انتخاب شده است، از جمله در دوره‌های 8 ساله بیل کلینتون و باراک اوباما، او از مسوولیت‌های دولتی کناره گرفته است. خلیل‌زاد ‌زاده مزارشریف در افغانستان است و تا دوران متوسطه در کابل تحصیل کرده است، به عنوان یک دانش‌آموز بورسیه به امریکا مهاجرت کرد. او بعد از دریافت دیپلم متوسطه برای تحصیل به دانشگاه امریکایی بیروت در لبنان رفت و تا فوق لیسانس در آنجا تحصیل کرد. او سپس به امریکا بازگشت و تحصیلات خود در دوره دکترا را در دانشگاه شیکاگو ادامه داد. در این دوران با کمک آلبرت هولستتر، توانست چندین مقاله پژوهشی در خصوص بازدارندگی هسته‌ای در جنگ سرد برای موسسه رند، اندیشکده پیمانکار استراتژی نیروهای مسلح امریکا، منتشر کند. خلیل‌زاد سال 1984 رسما به وزارت خارجه امریکا پیوست. او در دولت رونالد ریگان به عنوان دیپلمات ارشد در حوزه جنگ افغانستان- شوروی، خدمت می‌کرد و به سیاست توسعه و تجهیز گروه‌های شبه‌نظامی در جنوب افغانستان و شمال پاکستان ادامه داد. بعد از شکست جورج بوش پدر در مقابل بیل کلینتون، زلمی خلیل‌زاد به موسسه رند رفت و به عنوان یک مدیر ارشد در این اندیشکده به کار ادامه داد. او خیلی زود با روی کار آمدن بوش پسر به دولت برگشت و 5 ماه قبل از حملات 11 سپتامبر 2001 به مقام مشاور ارشد رییس‌جمهور امریکا منصوب شد. بعد از 11 سپتامبر، خلیل‌زاد فرستاده ویژه رییس‌جمهور امریکا در امور افغانستان شد و همزمان مسوولیت «سفارت غیرمقیم عراقی‌های آزاد» را به عنوان رهبر بالفعل اپوزیسیون عراق، قبل از حمله امریکا به عراق بر عهده گرفت. سال 2003 همزمان با حمله امریکا به عراق، خلیل‌زاد به عنوان سفیر امریکا در افغانستان معرفی شد، دو سال بعد او در موقعیتی مشابه از کابل به بغداد رفت تا سفیر امریکا در عراق شود. دو سال بعد بار دیگر مسوولیت خلیل‌زاد تغییر کرد و به عنوان سفیر و نماینده دائم امریکا در سازمان ملل متحد به سنا معرفی شد و بعد از رای اعتماد سنا مسوولیت خود را در این مقام آغاز کرد. همزمان با آغاز به کار باراک اوباما و تشکیل دوباره یک دولت دموکرات، او بار دیگر از مسوولیت‌های دولتی خداحافظی کرد و به بخش خصوصی رفت تا یک موسسه مشاوره تجاری با عنوان خلیل‌زاد و شرکا تاسیس کند. این شرکت به عنوان کارچاق‌کن کمپانی‌هایی که علاقه‌مند به گرفتن پروژه‌های پرمنفعت در عراق و افغانستان تحت اشغال امریکا بودند، فعالیت می‌کرد.
چگونه خلیل‌زاد کابل را به طالبان سپرد
خلیل‌زاد در مصاحبه‌ای که به تازگی با مجله فارن‌پالیسی انجام داده است، جزییاتی از واگذاری حاکمیت افغانستان را به طالبان افشا کرده است و تاکید می‌کند که ژنرال فرانک مک‌کنزی، فرمانده ارشد نیروهای مسلح امریکا شخصا با واگذاری کابل به طالبان موافقت کرده است. او ادعا می‌کند که در دیدار با مقام‌های ارشد طالبان در دوحه با آنها توافق کرده است که طالبان به کابل حمله نکند، اما کمتر از سه ساعت بعد از اعلام این توافق باخبر می‌شود که اشرف غنی، رییس‌جمهور افغانستان ناپدید شده است و خبرهایی در مورد فرار او از کشور می‌رسد. زلمی خلیل‌زاد با اشاره به وعده‌ای که به فرانک مک‌کنزی، فرمانده گروه تروریستی سنتکام (فرماندهی مرکزی ایالات متحده امریکا وابسته به ارتش امریکا) برای دیدار با ملا عبدالغنی برادر، رییس هیات مذاکره‌کننده طالبان داده‌ بود، این دو را نزد هم می‌برد. خلیل‌زاد می‌گوید: «در نتیجه به دیدار برادر رفتیم و من فرانک را به او معرفی کردم. به او توضیح دادیم که ماموریت کنونی ما عقب‌نشینی باقیمانده نیروهای امریکایی از افغانستان است و جهت انجام این کار، مجبوریم که تعدادی بیشتر نیرو به افغانستان بفرستیم. به طالب‌ها گفتیم که نباید در این مسیر دخالت کنند و گفتیم که اگر با هر مقاومتی مواجه شویم، با قاطعیت از خودمان دفاع خواهیم کرد و معتقدیم که طالبان باید بیرون کابل بمانند. برادر از ما پرسید که آیا مسوولیت امنیت کابل را برعهده می‌گیرید؟ فرانک مک‌کنزی بهت‌زده به او نگاه کرد که منظورت چیست؟ من به آنها گفتم می‌شود برای ما بیشتر توضیح دهید که چرا این مساله را مطرح می‌کنید؟ او گفت که مشکلات زیادی برای نظم و قانون در کابل به وجود می‌آید و به زودی شب می‌شود. در نتیجه مسوولیت اتفاقات کابل بر عهده چه کسی خواهد بود؟ برادر گفت که ما می‌خواهیم مسوولیت امنیت بر عهده شما باشد، چرا که ما همین امروز اعلام کردیم که توافق کرده‌ایم تا دو هفته دیگر وارد شهر نشویم. می‌خواهیم که امنیت شهر بر عهده شما باشد. فرانک جواب داد مسوولیت من همان چیزی است که توضیح دادم.» خلیل‌زاد ادامه می‌دهد: «برادر پرسید که اگر ما بخواهیم امنیت کابل را بر عهده بگیریم، نظرتان چیست؟ مک‌کنزی پاسخ داد، من ماموریتم را به شما گفتم.» خلیل‌زاد می‌گوید: «ما به آنها نگفتیم که وارد شهر نشوند، اما به آنها توصیه کردیم که احتیاط کنند.»
واکنش فعالان سیاسی افغان
 به کناره‌گیری خلیل‌زاد
رنگین دادفر اسپنتا، وزیر خارجه پیشین افغانستان نوشته است: «خلیل‌زاد نقش ویرانگرش را در روند اسارت‌باری به نام صلح تکمیل کرد. او‌ نه تنها برخی از رهبران ساده‌انگار را با خود هم‌سو کرد بلکه با استفاده از احساسات شونیستی قومی این روند را ممکن ساخت.» آقای اسپنتا در ادامه افزوده است: «او رفت اما نتایج کار ویرانگر او و تمدن‌ستیزی باور‌نکردنی هستی مردم ‌ما را تباه کردند.» رحمت‌الله نبیل، رییس پیشین امنیت ملی افغانستان در توییتر خود نوشت: «بالاخره این مرد کلاهبردار پس از کشاندن افغانستان به یک فاجعه برگشت‌ناپذیر از صحنه اخراج شد!» 
تمیم عاصی، مسوول انستیتوی مطالعات جنگ و صلح نوشته است: «او برای تحقق صلح، مبارزه با تروریسم و خروج منظم نیروهای امریکایی به این سمت گماشته شده بود. اما هیچ‌کدام را نتوانست انجام بدهد. صلحی در افغانستان نیامده، تروریسم در حال بازگشت و افزایش است و خروج نیروهای امریکایی هرچیزی داشت به جز نظم.» سید اسحاق گیلانی، رییس نهضت همبستگی ملی افغانستان، گفت: «خلیل‌زاد پس از امضای توافق صلح با طالبان، افغانستان را با بحران سیاسی و نظامی مبدل کرد. همه نظم افغانستان از هم پاشید و حالا که مردم در بدبختی و بی‌سرنوشتی قرار دارد، همه نتیجه کار خلیل‌زاد است.» شجاع حسن محسنی، استاد دانشگاه نیز درباره عملکرد خلیل‌زاد چنین گفت: «خلیل‌زاد برای منافع امریکا کار کرد و افغانستان را با همه کشورها درگیر مسائل سیاسی کرد که این سبب شد کشورهای جهان با افغانستان رابطه خوب نداشته باشند. او در اصل ماموریت ناکام را در افغانستان انجام داده است.»